موضوع: تفسیر موضوعی/حسادت و خیرخواهی /تفسیر آیات 4و5 سوره مبارکه یوسف

دسته جدید از آیات مربوط به ماجرای برادران جناب یوسف علیه السلام است.

اگر انسان این ویروس های روحی را درمان نکند ، دچار اشکالات خواهد شد. انسان باید اقلا به قدر توجهی که به امراض جسمانی دارد ، به امراض روحی هم توجه کند و در راه درمان قدم بردارد.

اگر توجه نشود ، این مشکل را خواهد داشت که کمترین مقدارش این است که عاقبت انسان مشخص نیست که چه می شود.

این حادثه تلخ برادران یوسف به جهت تشدید حسادت ایشان است. بین من و ایشان فرقی نیست جز اینکه آنها فرزند بلافصل نبی خدا هم بودند. حتی اگر فرزند معصوم هم باشی اما اراده خود انسان نباشد ، امراض روحی انسان را از پا در می اورد.

آیات مورد نظر در آیات 4و5 سوره مبارکه یوسف است.

﴿إِذْ قالَ يُوسُفُ لِأَبيهِ يا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَباً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لي‌ ساجِدينَ (4) قالَ يا بُنَيَّ لا تَقْصُصْ رُؤْياكَ عَلى‌ إِخْوَتِكَ فَيَكيدُوا لَكَ كَيْداً إِنَّ الشَّيْطانَ لِلْإِنْسانِ عَدُوٌّ مُبينٌ (5)﴾

((به خاطر بياور) هنگامى را كه يوسف به پدرش گفت: «پدرم! من در خواب ديدم كه يازده ستاره، و خورشيد و ماه در برابرم سجده

مى‌كنند!» (4) گفت: «فرزندم! خواب خود را براى برادرانت بازگو مكن، كه براى تو نقشه (خطرناكى) مى‌كشند؛ چرا كه شيطان، دشمن آشكار انسان است! (5))

قصّ : حکایت کردن و در این مورد یعنی بازگو کردن.[1] یکی از بستر های چشم زخم خوردن ، جایی است که انسان بخواهد خودش را بزرگ جلوه دهد و از خودش تعریف کند. والا اگر کسی خود را در اختیار خدا ببیند ، هیچ و هیچ قدرتی نمی تواند او را مورد تعرض قرار دهد.

در واقع سختی ها جایی است که انسان چوب اعتماد به نفس خودش را می خورد. اعتماد به نفس به معنای منفی آن مقصود است.

خدای کریم از بسیاری از مشکلات ما می گذرد. اما انسان های معمولی منیّت زیادی دارند. حتی گاهی در جایی که توجه هم دارم ، باز خودم را در نظر دارم.

این لا تقصص هم صیغه نهی است. این تعریف و بازگو کردن هم یعنی تفوق و خود برتر بینی.

اخوه : جمع اخ است که این واژه اخ چند صیغه جمع دارد. یکی اخوان و دیگری اخوه است. اخوان در روایت امام عسکری علیه السلام که فرمود : خَصْلَتَانِ‌ لَيْسَ‌ فَوْقَهُمَا شَيْ‌ءٌ الْإِيمَانُ بِاللَّهِ وَ نَفْعُ الْإِخْوَانِ.[2]

یکیدوا از کید است. راغب : نوعی حیله زدن که گاهی مذموم است و گاهی حسن است.[3] مثلا در عرصه نبرد با دشمن ، حیله بر ضد دشمن بزند. البته نوعا کید ، مکر و حیله در غرض منفی است.

ساجدین : سجده در اینجا قطعا منظور سجده به علامت ربوبیت نیست. بلکه به معنای خضوع و خشوع است.

رأیتُ : مفسرین بیان کرده اند که این واژه یعنی دیدن در خواب است. در حالی که در این آیه حرفی از خواب نیامده است. پاسخ این است که اولا در آیه بعدی سخن از رؤیا شده است. ثانیا اخذ به ظاهر اگر بشود ، معنای خارجی پیدا نمی کند چرا که خورشید و ماه چگونه سجده کرده اند؟

مشخص می شود در آیه تقدیر است که إنی رایتُ فی المنامِ

مطلب بعدی تکرار «رأیتُ» است. علت این تکرار باید روشن شود که چرا در ترجمه یکبار بیان می شود و در ایه تکرار شده است.

چهار توجیه بیان شده است :

1 – فاصله زیاد بین دو رأیت ، سبب تکرار شده است.[4]

این نظریه محترم است اما چندان تمام نیست.

2 – رایت دوم که متصل به ضمیر است ، دلالت بر سجده دسته جمعی دارد. اینکه همه جمع با هم سجده کنند ، نکته ای است که نشان دهنده عزت و شکوه است.[5]

دو احتمال دیگر جلسه اینده ان شا الله