موضوع: تفسیر موضوعی/وفای به عهد /تفسیر آیه 177 سوره مبارکه بقره

کلام در خصوصیت ابرار بود.

خصوصیت سوم :

﴿وَ أَقامَ الصَّلاة﴾[1]

مقیم صلاه با اسقاط تکلیف و صرف نماز خواندن متفاوت است. گاهی اوقات نماز خواندن به این معناست رفع تکلیف شود و به خداوند بگوییم ما نماز خواندیم. اما مقیم صلاه در حقیقت یعنی اقامه و خواندن نماز با تمام شرایط و لوازم آن.

این همه تعابیر در مورد نماز داریم مثل الصَّلَاةُ قُرْبَانُ‌ كُلِ‌ تَقِيٍ[2] ‌ یا أَوَّلُ‌ مَا يُحَاسَبُ‌ الْعَبْدُ عَلَيْهِ الصَّلَاةُ فَإِنْ صَحَّتْ لَهُ الصَّلَاةُ صَحَّ لَهُ مَا سِوَاهَا وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ مَا سِوَاهَا[3] این خصوصیات برای نماز تام و کامل است.

مقیم صلاه کسی است که بعد از نماز عصر انتظار می کشد برای صلاه مغرب. انتظار یعنی مثل تازه دامادی که انتظار عروسش را می کشد.

گاهی اوقات نماز را ضایع میکنیم. کسانی که نماز را با شرایط و با حضور قلب می خوانند ، اینها مقیم صلاه هستند. نشانه آن هم دوری از فحشا و منکر است. میزان قبولی نماز ما به مقدار دوری ما از فحشا و منکر است.

در خصوصیت سوم مقیم صلاه بیان شده نه خواندن نماز. مقیم صلاه جامعه را اصلاح می کند. انسان ساز می شود. البته نماز پاکیزه بر اساس شرایط خودش است. در هر شرایطی هم نباید قلب و دل گم شود.

خصوصیت چهارم :

﴿وَ آتَى الزَّكاة﴾

این مورد اشاره به حقوق واجب دارد. این زکاه ، اختصاص به زکات واجب ندارد بلکه خمس را هم شامل است و همه واجبات مالی را در نظر دارد.

خصوصیت پنجم :

﴿وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا﴾

به عهد و پیمان مقید هستند. شاهد اصلی مطلب ما همین است.

نکته اول : اینقدر تعهد به عهد ارزش دارد که جزء خصوصیات ابرار در ردیف اعتقاد به خدا و قبر و قیامت قرار داده است.

گاهی اوقات جلسات رسمی را مهندسی می کنند و رده بندی می کنند افراد را تا اهمیت گروه های مختلف روشن باشد. در این آیه مهندسی در ذکر خصوصیات ابرار قرار گرفته. در ردیف مسائل مهمی مثل اعتقاد به توحید و نماز و زکاه ، وفای به عهد قرار گرفته است.

نکته دوم : در این آیه متعلق وفای به عهد حذف شده. خب چه عهدی مقصود است؟ و همچنین مخاطب و طرف مقابل عهد چه کسی می باشد؟

حذف متعلق دلالت بر عموم دارد. مثل اکرم زیدا که متعلقش مشخص نیست. اینکه در چه زمانی و چه مکانی و به چه کیفیتی اکرام صورت بگیرد.

در این آیه نیز حذف متعلق عهد دلالت بر عموم دارد. مسلمان و شیعه و یا غیر شیعه و حتی غیر مسلمان را هم شامل است. در هر زمانی و هر مکانی. مساله مهم در این نکته این است که در واقع پایه و اساس این دین و مکتب اخلاق است. از خصوصیات اخلاقی همین وفای به عهد است.

مرحوم امام در دوران تبعید در فرانسه اخلاقیات را در ارتباط با غیر مسلمین رعایت می کردند. گاهی یک رفتار اخلاقی اثرش از منبرها بیشتر است.

خداوند متعال در این آیه شریفه نکات اعتقادی را بیان کرد ، نکات فقهی و عملی را هم بیان کرد اما از بین نکات اخلاقی ، وفای به عهد معرفی شد. در بین این همه اخلاقیات فقط به همین نکته اشاره فرموده.

خصوصیت ششم :

وَ الصَّابِرينَ فِي الْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حينَ الْبَأْس‌

بأسا یعنی فقر و تنگ دستی ، ضرّاء یعنی ضعف بدن و بیماری و بأس یعنی جنگ

در همه این شرایط صبر پیشه می کنند هم در دوره فقر هم بیماری هم جنگ.

این جنگ لزوما جنگ سخت و فیزیکی نیست. شامل جنگ نرم هم می شود. جنگ نرمی که سخت تر از جنگ سخت است. در داخل منزل ما ، دشمن سنگر زده. در بحث انتخابات دشمن کار می کند تا مردم از صندوق دلسرد شوند.

ناامیدی بدبختی است. باید در سختی ها صبور بود.

اینها خصوصیات ابرار است و در نهایت :

﴿أُولئِكَ الَّذينَ صَدَقُوا وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُتَّقُون‌﴾

اینها اهل تقوا هستند.