موضوع: تفسیر موضوعی/تکبر /ششمین آیه از آیات مربوط به تکبر و ماجرای قارون و حضرت موسی ع

صحبت در آیات قرآن در موضوع تکبر بود و به آیه ششم از مجموعه آیات مرتبط با تکبر می رسیم.

﴿وَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَ هامانَ وَ لَقَدْ جاءَهُمْ مُوسى‌ بِالْبَيِّناتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ما كانُوا سابِقين﴾‌[1]

در این آیه به تکبر سه نفر از افرادی که به مخالفت با حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه السلام پرداختند اشاره می شود. داستان این سه نفر به صورت مجزا در قرآن بیان شده است.

در این آیه شریفه استکبار قارون و فرعون و هامان بیان شده است. وجه تکبر قارون با توجه به مطالب دیگر ، مال و ثروت اوست. هرچند قدرتی هم ظاهرا داشته که در ادامه اشاره خواهد شد اما نکته اصلی و سبب اصلی تکبر قارون مال و ثروت اوست. اما فرعون و هامان به جهت قدرت دچار تکبر شدند و دعوت جناب موسی را انکار کردند.

طبق این آیه جناب موسی به نزد آنها رفت و آنها را به یکتاپرستی و سعادت دعوت کرد. این نکته مهمی برای مبلغین است که باید برای دعوت دیگران به سعادت به دنبال آنها رفت نه اینکه منتظر بمانیم تا دیگران به سراغمان بیایند و این مساله مصداق یاری و نصرت خداوند است. ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ يَنْصُرْكُمْ وَ يُثَبِّتْ أَقْدامَكُم‌﴾[2]

در ادامه آیه شریفه ، می فرماید که حضرت موسی علیه السلام همراه با معجزات و براهین واضح و روشن به نزد ایشان رفت اما با این حال استکبار ورزیدند. اینجاست که میگوییم تکبر انسان را کور میکند تا حدی که واضحات را هم نمیتواند ببیند. حقیقتا تکبر ام المفاسد و ام الخبائث است.

در قسمت پایانی آیه می فرماید : ﴿ما كانُوا سابِقين﴾ سابقین کنایه از غلبه است. جناب موسی نزد ایشان رفت ولی آنها غلبه پیدا نکردند.

بر اساس ترتیب آیه محل بحث ، ابتدا از ماجرای قارون و فتنه او شروع میکنیم.

بعد از پایان فتنه فرعون ، قارون فتنه انگیزی کرد. در عصر فرعون و هامان ، قارون تحرکی نداشت و آرام بود. طبق برخی نقل ها ، قارون نسب فامیلی و قوم و خویشی با موسی داشت. بعضی گفته اند عموی موسی بود و بعضی گفته اند پسر عموی موسی بود و بعضی گفته اند پسرخاله او بود.

خداوند متعال در سوره مبارکه قصص آیه شریفه 76 می فرماید :

﴿اِنَّ قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى‌ فَبَغى‌ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ أُولِي الْقُوَّةِ إِذْ قالَ لَهُ قَوْمُهُ لا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْفَرِحين‌﴾

در ابتدای این آیه به نسبت قارون و جناب موسی علیه السلام اشاره می فرماید. ﴿ان قارُونَ كانَ مِنْ قَوْمِ مُوسى﴾ قوم در این آی منظور قبیله نیست بلکه مقصود قوم و خویش است.[3]

﴿فَبَغى‌ عَلَيْهِمْ وَ آتَيْناهُ مِنَ الْكُنُوزِ ما إِنَّ مَفاتِحَهُ لَتَنُوأُ بِالْعُصْبَةِ﴾ کنز یعنی گنج خیلی زیاد. به افزایش درآمد جزئی و یا حتی چندین میلیونی ، کنز نمی گویند. بلکه بسیار عظیم و بزرگ است این ثروت. در ادامه می فرماید این گنج به مقداری است در خزینه ها ، که کلید این خزانه ها توسط عصبه ، یعنی گروه های قدرتمند حمل می شدند. در ادامه آیه قید ﴿أُولِي الْقُوَّة﴾ آمده است و این قید دال بر تاکید قدرت است چرا که لفظ عصبه قدرت را بیان می کرد. بعضی هم این آیه را حمل کرده اند بر کنایه و گفته اند مقصود حمل خزائن است و نه حمل کلید های خزائن.[4]