موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /بررسی مساله ضرب الصبیان

اشاره به مطالب گذشته :

به لطف خدا و الحمدلله وارد مبحث جدید شدیم که موضوع آن در رابطه با بررسی شئون ولایت پدر در مساله تربیت فرزند در خصوص کیفیت تادیب و تعزیر می باشد.

بدون شک پدر سلطه و ولایت بر امور فرزند دارد. این مقدار مسلم است. لکن بعد از این بحث مسلم این بحث مطرح می شود که محدوده و کیفیت شئون این ولایت در خصوص تربیت فرزند چگونه است.

لذا با توجه به این تبیین موضوع وارد مساله شدیم و با بیان سوالات وارد این بحث شدیم.

هدف از بیان سوالات این است که اسکلت کلی بحث شکل بگیرد و در مقام بررسی وارد بحث شویم تا حکم موضوع مذکور روشن شود.

تبیین سه مساله در بحث :

در این مبحث با سه مساله مواجه هستیم :

الف : اصل جواز تعزیر صبی یا با ضرب چه با دست و چه با وسیله ای دیگر ؛ یا از طریق حبس و از طریق روش های دیگر.

معنای تعزیر ومصادیق تعزیر وابسته به عرف متفاوت است. عرف های مختلف هم به جهت فرهنگ ها و سنین مختلف متفاوت است که نیاز به بررسی دارد. ناگفته نماند که از لحظه تولد تا وقت قریب به بلوغ به این طفل صبی اطلاق می شود.

ب : تعیین مقدار جایز از این تعزیرات که این مورد با کیفیت متفاوت است. در بعضی فرهنگ ها کیفیت تعزیر کتک زدن است اما در این مساله بحث می شود که مقدار آن زدن چقدر باید باشد که اگر به ضرر عظیم برسد حرام است یا مطلق اضرار ممنوع است؟

ج : بر فرض وجود و تحقق آسیب آیا عقوبت و یا دیه ای برای والدین و ضارب هست یا خیر؟

در جلسه سابق آیه ای در باب قصاص بیان شد که نفس در مقابل نفس و گوش در مقابل گوش است و ... اکنون آیا آیه شریفه شامل موضوع ما هم می شود یا خیر؟

نکته مقدماتی :

قبل از استناد به ادله در بررسی موضوع مذکور، باید نکته ای را بیان کرد.

منشأ و انگیزه تعزیر چه می باشد؟

تعزیر صبی در سه فرض تصور می شود:

1 – تعزیر به جهت اخلاق عمومی صبیان : به جهت تادیب و به غرض تربیت انجام می شود یعنی برای جایی ست که در برابر شیطنت های بچه حوصله کردن و نصیحت با زبان خوش فایده ندارد و پدر خود را مجبور به گوشمالی فرزند دیده است.

در واقع این طفل و صبی است و طبعا اهل شیطنت و رفتار بچگانه است. اما از طرفی پدر نمی تواند او را رها کند و به بهانه طفل بودن او را آزاد گذاشت. در بعضی موارد پدر مورد بازخواست افعال بچه قرار می گیرد.

پدر به فرزندش تذکر می دهد اما رعایت نمی کند. در اینجا فرزند را تعزیر می کنند.

2 – به جهت ارتکاب معصیتی اساسی یعنی مثلا محرز شده است که این بچه آلوده شده است به یک گناهی مثل شرب خمر یا لواط یا زنا که از نظر شرع مقدم مهم است.

نوجوان در واقع حس کنجکاوی دارد و این مساله نقطه ضعف او است.

3 – تمرین هایی که شرع مقدس به آنها توصیه کرده است. سابقا بیان شد که عبادات صبیان مشروعیت دارد و در روایات برای بعضی عبادات تنبیه بیان شده است.

فرزند اگر در قبل از بلوغ تمرین نکند، بعد از بلوغ مشخص نیست بتواند این عبادات را امتثال کند.

بررسی فرض های ثلاثه :

در این مقام سه فرضیه اولیه را مورد بحث قرار می دهیم.

فرض اول : صرف تادیب کودکان فی نفسه یعنی اگر همراه با ضرب و شتم و حبس و تعزیر نباشد در این صورت اصلا احتیاج به ولایت ندارد. مثل بازی های کودکانه که انجام می شود و تربیت کودکان انجام می شود. اگر نیاز به ضرب و شتم نباشد، بحثی ندارد و نیاز به ولایت نیست (مثل کاری که روحانی برای کودکان در کارهای فرهنگی تبلیغ می شود) چراکه از محسنات عقلی است و حسن عقلی دارد و البته سیره متشرعه هم پشتوانه آن است و اینجا هیچ ردع و منعی از طرف شارع نیامده است بلکه حتی امضا هم شده است.

فلذا آنچه که متوقف بر روایت شرعی است عبارتست از تادیبی که همراه با ضرب و تعزیر صبی باشد. در اینجا به حسب فتوا اجماع بین فقها وجود دارد که تعزیر صبی برای تادیب جایز است؛ یعنی در اصل این مساله مخالفی دیده نمی شود هرچند در خصوصیات و جزئیات یک اختلافاتی دیده می شود که البته این هم مثل همه جای فقه یک امر طبیعی است الا در موارد خاص که از نصوص معتبر به دست آمده و مورد اتفاق است. علی ای حال در بسیاری از این مباحث ممکن است مطابق با واقع نباشد و این عقیده مخطئه است و ما قائل هستیم که فتوای مطابق واقع دو اجر دارد و فتوای خطا یک اجر دارد به جهت زحمت و تلاش و اجتهاد.

البته هر فتوایی حجت است به شرط اینکه از صناعت فقهی وارد شده باشد.

لذا اختلاف در نحوه تعزیر صبی است و اینکه مثلا تعداد ضربات تعذیر چقدر است لکن اصل مشروعیت تعزیر و تادیب صبی توسط والد امر مسلمی است که تعدادی از نصوص معتبره بر این مدعا دلالت دارند که البته این نصوی به چند طائفه تقسیم می شود.