موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /بررسی تنافی و تزاحم بین حق ولایت ولی و حق حریم خصوصی خانواده

به لطف خداوند متعال در بحث ما نحن فیه در تنافی حق ولایت ولی و حریم خصوصی خانواده، عمده مباحث بیان شد و به اتمام رسید.

در این بحث در مجموع بحث به پنج احتمال منتهی شد و حصر مساله در پنج احتمال، حصر استقرائی است هرچند که این پنج احتمال سه فرض داشت.

فرض اول همان احتمال اول بود که حریم خصوصی را محقق نمی دانند و به عنوان حق قبول ندارند.

فرض دوم، فرض تعارض بود که سه احتمال در آن بود.

فرض سوم ، فرض تزاحم بود که مختار ما بود.

ان قلت :

بعضی از احتمالات مذکور در نتیجه یکی هستند. لذا اختلاف طریق تفاوتی ندارد و مهم نیست.

قلت :

اگر بناباشد به فقه جعفری تربیت شویم، باید از اسلوب و روش ها و مبانی مورد تایید تخطی نکنیم و از همین طریق صحیح ورود کنیم.

بنابراین نباید فراموش کرد که روش و کیفیت استفاده از مبانی برای ما مخطئه، از نتیجه مهم تر است. چرا که نتیجه بر حسب مبنای مخطئه به حسب همین است که لزوما نتیجه مطابق با واقع نیست. لکن چنانچه روش صحیح را بپیماییم، نتیجه حجت است.

بقی هنا شئ :

محدوده ولایت ولی نسبت به فرزندان به دو صورت می باشد :

الف :نسبت به اموال فرزندان که در این صورت به دستور قرآن ولایت ولی تا سن رشد برای فرزند ادامه دارد. فلذا پس از احراز سن رشد، خودشان مستقل خواهند بود.

ب : قسم دوم ولایت نسبت به تربیت و هدایت و ارشاد در امورشان که به حسب حال و اقتضای مورد تا آخر عمر ادامه دارد ولو فرزند مدیر باشد؛ و آنچه در اینجا مسلم است اینست که ایذاء والدین بر فرزندان قطعا حرام است و دلیل ﴿لا تقل لهما اف﴾ دلیل آن است. این مساله از موارد مسلم و مورد اتفاق است اما اطاعت از والدین مورد بحث است و مورد اتفاق نیست ولی در برخی موارد اطاعت از آن ها واجب نیست الا اینکه اطاعت منجر به ایذاء والدین باشد و ثمره این مطلب در جایی روشن می شود که فرزند سفری برود که موجب ایذاء والدین نباشد هرچند مطابق اطاعت هم نیست در این موقعیت نماز این فرزند قصر خواهد بود. فلذا بر فرزندان لازم است که در کیفیت روابط طوری رفتار کنند که خط قرمز ایذاء ملاحظه شود و این ایذا رخ ندهد هرچند مصداق اطاعت هم نبوده باشد (مثل سفری که خودش لازم می بیند ولی پدر لازم نیست اگر مخفیانه انجام شود که ایذاء صورت نگیرد اشکالی ندارد.)

نکته مهم :

اکر فرزند صغیر است و به سن رشد و بلوغ نرسیده اسست و عرفا در دوره تربیت قرار دارد قهرا در خصوص این فرض حریم خصوصی از اساس معنا ندارد فلذا باب تزاحم هم نخواهد بود.

بعضی دیگر اصرار دارند اثبات کنند پدر فقط نسبت به اموال ولایت دارد و نهایت زمان ولایت پدر تا زمان بلوغ است و بعد از آن دیگر ولایتی برای پدر بر فرزندان چه دختر و چه پسر وجود ندارد.

در لسان برخی افراد بیان شده است که ولایت اختصاص به خدا و اهل بیت علیهم السلام دارد و لذا ولایت فقیه جامع الشرائط را هم نفی می کنند.

اما مساله ولایت :

این مساله باید مجزا بحث شود چرا که اقوال مختلف وجود دارد و اختلاف است.

یک وَلایه و یک وِلایه داریم.

اهل لغت وِلایت به کسر را مصدر والی و وَلایت به فتح از محبت و دوستی است. البته احتمالات دیگر هم هست که مورد بحث ما نیست.

وَلایت به فتح هم مورد بحث ما نیست.

رسیدن به وِلایت و حکومت به سه چیز نیازمند است : قدرت و مدیریت و حق تصرف

در فقه در ابواب مختلف از والی بحث شده ست. کتب طهارت، وصیت، تجارت، حجر، نکاح و قضا بحث شده است.

اقسام ولایت :

ولایت : تکوینی و تشریعی و شرعی

ولایت تکوینی یعنی سلطه و قدت و سلطنتی که در تکوین و وجود و نظام هستی است. این ولایت بالذات فقط اختصاص به واجب الوجود دارد. ولی به اراده الهی به پیامبر و اهل بیت علیهم السلام تفویض شده تا محدوده ای که ماذون هستند.

ولایت تشریعی یعنی قدرت و سلطه در وادی تقنین و قانونگذاری. این ولایت بالذات اختصاص به خالق دارد. در مرحله بعدی با اذن الهی و اذن خالق به پیامبر و اهل بیت علیهم السلام هم تفویض شده است. مانند تعطیل کردن خمس توسط ائمه در برهه ای و یا تبدیل حکم خمس به یک دوازدهم در دوره امام جواد علیه السلام

ولایت شرعی یعنی قدرت و سلطنتی که از طرف خدا به بعضی از افراد بشر در محدوده خاصی و با شرایط خاصی تفویض شده است.

چند مصداق دارد از جمله ولایت حاکم شرع، ولایت پدر و جد پدری، ولایت وصی، ولایت مولا، ولایت عدول مومنین و ولایت ولی میت و ...

تفصیل این مباحث در جلسات اینده بیان خواهد شد.