موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /حقوق مستحبی اولاد (ثقب الاذن)

بحث رسید به دسته چهارم از روایات حقوق مستحبی اولاد که موضوع سخن در این دسته چهارم از روایات در رابطه با «ثقب الاذن» بود یعنی یکی دیگر از مستحبات حقوق اولاد حین الولاده عبارتست از سوراخ کردن گوش فرزند و بالخصوص در رابطه با فرزندان ذکور که توصیه جدی تر و اکید تر شده است.

در این زمینه چهار روایت داریم که از مجموع این روایات و جمع آن ها به دست می آید که «ثقب الاذن» هم برای دختر مستحب است هم برای پسر مستحب است هرچند که برخلاف ذهن عموم مردم در ناحیه پسر تاکید بیشتری شده است.

بیان شد که روایات دو دسته هستند که یک دسته اختصاص به اولاد ذکور دارد و یک دسته دیگر اعم است که دو نمونه از روایات دسته اول بیان شد و اکنون سومین روایت از همین دسته را بیان می کنیم.

روایت سوم :

موثقه سکونی از امام صادق علیه السلام

فِي رِوَايَةِ السَّكُونِيِّ قَالَ قَالَ النَّبِيُّ ص‌ يَا فَاطِمَةُ اثْقُبِي‌ أُذُنَيِ‌ الْحَسَنِ‌ وَ الْحُسَيْنِ‌ خِلَافاً لِلْيَهُودِ.[1]

(به سند مذکور از رسول خدا صلی الله علیه و اله نقل است که به صدیقه طاهره سلام الله علیها فرمود : ای فاطمه! سوراخ کن دو گوش حسن و حسین را بر خلاف یهود)

روایت چهارم :

ب : دسته دوم روایات باب ثقب الاذن، که سوراخ کردن گوش را برای «مولود» توصیه فرموده است که این تعبیر اعم از دختر و پسر است.

قَالَ الصَّادِقُ ع‌ يُعَقُ‌ عَلَى‌ الْمَوْلُودِ وَ يُثْقَبُ أُذُنُه‌ ...[2]

(امام صادق علیه السلام فرمود عقیقه می شود برای مولود و سوراخ می شود گوشش)

لا یخفی که برای این دسته دوم بیشتر از همین نقل چیز بیشتری نیافتیم لکن با عنایت به همین مقدار روایاتی که احتجاج شد کفایت می کند که ادعا کنیم سوراخ کردن گوش فرزند اعم از دختر و پسر مستحب است.

کلام صاحب جواهر در استحباب ثقب الاذن :

در این رابطه مرحوم صاحب جواهر ره تعبیری دارد که جالب توجه است :

و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص التي تقدم بعضها[3]

(اما سوراخ کردن گوش هیچ مخالفی پیدا نشد در استحباب آن بلکه بالاتر اجماع منقول و محصل در این مساله وجود دارد همچنین مضاف بر سیره مستمره و نصوص و روایاتی که بیان آن ها گذشت)

ممکن است سوال شود که با وجود نصوص، چرا به اجماع استناد شده است. پاسخ اینست که ایشان اجماع مدرکی را اشکالی نمی دانند و تعبیر ایشان در همین بحث شاهد بر این مطلب است.

تذکر :

همانطور که گفتیم از جمع دو دسته از روایات به این نتیجه می رسیم که سوراخ کردن گوش هم برای پسر و هم برای دختر مستحب است لکن برای پسر تاکید بیشتری شده است.

وجه احتمالی استحباب و تاکید بر این سنت :

بلاشک در شرع مقدس ، احکام تکلیفی مبتنی بر یک مصالح و مفاسدی هستند که نوعا برای مکلفین و بشر معمولی مجهول است، مخصوصا در امور تعبدی این مصالح و مفاسد مجهول هستند و هدف از عدم تنویر مصالح و مفاسد، تربیت بندگان برای تعبد و اطاعت است. در همین مقام بیان میکنیم که ما متعبد هستیم به این احکام و هرچه در فلسفه احکام بیان می شود، حدس و گمان است. فقیه در فقه با علت احکام سر و کار دارد و نه با حکمت احکام و اگر تنصیص از طرف شارع باشد، ما تسلیم هستیم اما در غیر این صورت هرچه بیان شود، فلسفه است.

علی ای حال در اینکه چه سری نهفته است ما بی خبریم لکن یمکن و یحتمل که شاید آثاری داشته باشد و ما از باب حدس به نکاتی اشاره می کنیم :

شاید این سوراخ کردن گوش جنبه منفعت جسمانی و صحت و عافیت فرزند را داشته باشد. در این گوش اسرار پنهان است؛ طبیب متخصصی می گفت اگر کسی دچار سکته شد، زیر لاله گوش را تیغ بزنید تا خون جاری شود و همین حرکت موجب نجات شخص از مرگ است.

همچنین ممکن است فوائدی برای دفع اذیت های شیاطین و اجنه و دفع چشم زخم داشته باشد.

در هر صورت این دو مورد قطعی نیست

لکن همانطور که در فرمایش رسول اکرم صلی الله علیه و اله وارد شده، مخالفت با یهود یک وجهی می باشد ، چرا که این قوم اشد الناس عداوه هستند.

علی ای حال آنچه که برای ما مهم است این است که این امر قطعا از مستحبات است که شارع مقدس به آن عنایت دارد ولی در عصر ما و اجتماعات اسلامی این امر ترک شده و تعطیل شده است در حدی که کسی آن را به عنوان امر مندوب باور ندارد مخصوصا برای پسر بچه چرا که الان بالعکس فکر میکنند این سوراخ کردن اغراض منفی در آن وجود دارد و حتی در دختر بچه ها هم که انجام می شود نگاه شرعی استحبابی نیست بلکه صرفا یک کاری به جهت زیبایی دختر بچه می باشد در حالی که هر سنتی که ترک شده باشد و یادر حد اماته رسیده باشد به حسب فقهی احیای اصل آن واجب است چرا که ترک و اماته آن در واقع نوعی بدعت و تغییر در دین و شریعت به حساب می آید مخصوصا اگر این مساله در ابعاد مختلف رواج پیدا بکند و در سایر احکام دینی توسعه پیدا بکند.

در واقع صحبت در یک سوراخ کردن گوش نیست بلکه بحث این است که دین فعلی ما با آنچه در اصل بوده است، چقدر فاصله گرفته است. این دین باید همان باشد که توسط رسول گرامی صلی الله علیه و اله بیان شد و تشریع شد.

اما آیا این زندگی امروزی ما، همان شریعت و اسلام است.

احیای این سنن لازم و واجب است. نگفتیم عمل به آن واجب است. امر مستحب، مستحب است اما احیای آن در عصر امروزی لازم است چرا که سنت های الهی نباید نادیده شود و بلکه باید توسط علما و متدینین احیا شود.