موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /حقوق مستحبی اولاد (عقیقه)

بیانات به مناسبت وفات جناب موسی مبرقع علیه السلام

عرض تسلیت وفات حضرت امامزاده عظیم الشان حضرت موسی مبرقع علیه السلام به محضر امام زمان عجل الله فرجه الشریف و حضرت معصومه علیها السلام و شیعیان اهل بیت علیهم السلام.

از مرحوم آیت الله بهجت نقل است که هرکس قدمی برای این شخصیت بزرگوار بردارد از چشم امام جواد علیه السلام مغفول نخواهد ماند.

ایشان در بدو حضور در قم مورد کم لطفی عده ای قرار گرفت و از قم خارج شدند و به طرف کاشان می روند و بعد از مدتی که مردم قم متوجه می شوند از باب تدارک و توبه ایشان را با احترام به قم بر میگردانند و مدت ها در قم ساکن بودند. لکن آنچه در قضایای زندگی این امامزاده مهم است، اینست که ایشان در مدت حضور در قم از طرف امام معصوم یعنی یا امام عسکری و یا امام زمان علیهما السلام تولیت اوقاف این شهر را بر عهده داشتند.

علی ای حال شخصیت بسیار بزرگواری است که واجب التعظیم است و خداوند توفیق زیارت ایشان را بیش از پیش روزی فرماید.

نقل است که سه تن از خواهران ایشان به نام های زینب و ام محمد و میمونه نیز به قم آمدند و همراه ایشان شدند و در شب چهارشنبه در 22 ربیع الثانی در قم رحلت می فرماید.

اما الفقه :

کلام در مساله عقیقه و نکات تکمیلی آن بود. پنج نکته بیان شد و به پایان رسید.

نکته ششم :

آنچه که در این مقام برای ما مهم بود و غرض اصلی ما بود بررسی اصل مساله عقیقه به عنوان حقوق مستحبی اولاد بود که بحمدالله با ذکر مستندات و بررسی مبانی و قواعد فقهی آن به پایان رسید.

لکن همین عقیقه خودش دارای آداب و مستحبات مفصلی است که از غرض اصلی ما خارج است و لذا به ذکر عناوین آن ها اکتفا می کنیم و وارد مباحث استدلالی نخواهیم شد.

نکته : یک مبلّغ باید یک روانشناس خوب هم باشد که طبق آموزه های اهل بیت علیهم السلام عمل کند. بعضی از اصول روانشناسی تعلم لازم دارد اما برخی از فنون و اصول نیاز به ذکاوت دارد مخصوصا اگر نیت صادق باشد. وقتی برای مردم این مسائل گفته میشود، شدت این مسائل را زیاد نکنید تا مردم دچار ناامیدی و احساس سختی شوند که اصل قضیه را رها کنند. در یک مواردی لازم است مستحبات گفته نشود تا اصل قضیه ترک نشود.

با توجه به این نکات، به طور کلی و اجمالی صرفا اشاره ای گذرا به آن ها داریم.

در این نکته در مقام استدلال نیستیم و صرفا جهت اطلاع بیان میکنیم؛ چرا که بیان استدلال، موجب اطاله است و همچنین خارج از مقصود خواهد بود.

بیان آداب عقیقه :

1 – مستحب است برای مولود دختر حیوان ماده و برای مولود پسر، حیوان نر باشد.

2 –مستحب است عقیقه در روز هفتم تولد فرزند باشد ولی به هر حال چه با عذر و چه بدون عذر، زودتر و یا دیرتر اشکالی ندارد حتی تا اخر عمر نیز فرصت باقی است.

3 – مستحب است که شرائط حیوانی که برای قربانی تهیه می کنند در عقیقه نیز لحاظ شود. در واقع عقیقه مستحب مستقل است ولی در برخی از فروعات، مأخوذ از قربانی ایام حج است. در واقع همان ادله که از انعام ثلاثه برای قربانی سخن می گوید ، از آداب و خصوصیات قربانی هم سخن می گوید. مثل اینکه : قربانی سالم باشد؛ اگر شتر است کمتر از 5 سال نباشد و اگر گاو است کمتر از ده سال نباشد و اگر بز است کمتر از یکشال نباشد و اگر گوسفند است کمتر از هفت ماه نباشد.

4 - مستحب است پا و ران عقیقه را به قابله بدهند.

5 – مکروه است والدین کودک و نیز کسانی که نانخور او حساب می شوند از عقیقه مصرف کنند و این کراهت در مادر شدید تر است. لذا اگر والدینِ پدر یا مادر نان خور نباشند که نوعا هم نیستند ، می توانند به ایشان از این عقیقه بدهند.

برای این مورد روایاتی را جهت استدلال بیان میکنیم.

در روایت کاهلی از امام صادق نقل است که امام صادق علیه السلام فرمود :

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ زَكَرِيَّا بْنِ آدَمَ عَنِ الْكَاهِلِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ فِي الْعَقِيقَةِ قَالَ لَا تَطْعَمُ‌ الْأُمُ‌ مِنْهَا شَيْئاً.[1]

(به سند مذکور از امام صادق علیه السلام در مورد عقیقه نقل شده است که فرمود : مادر هیچ چیز از عقیقه را نباید بخورد)

و ابن مسکان از شخصی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَأْكُلُ‌ الْمَرْأَةُ مِنْ عَقِيقَةِ وَلَدِهَا وَ لَا بَأْسَ بِأَنْ تُعْطِيَهَا الْجَارَ الْمُحْتَاجَ مِنَ اللَّحْمِ.[2]

(به سند مذکور از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمود : زن از عقیقه فرزندش تناول نکند و اشکالی ندارد که به همسایه محتاج از گوشت عقیقه بدهد)

و ابی خدیجه از امام صادق علیه السلام نقل کرده است.

الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: ... يَأْكُلُ‌ مِنَ‌ الْعَقِيقَةِ كُلُّ أَحَدٍ إِلَّا الْأُمَّ.[3]

(به سند مذکور از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمود : .... از عقیقه هرکسی بخورد جز مادر)

در صدر روایت ابی خدیجه، حضرت صادق علیه السلام خوردن عقیقه را بر پدر هم نهی فرمود :

الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا يَأْكُلُ هُوَ وَ لَا أَحَدٌ مِنْ عِيَالِهِ مِنَ الْعَقِيقَة[4]

(به سند مذکور از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمود : نمی خورد پدر و نه احدی از نان خور های او از عقیقه ...)

ادامه و نکات و مستحبات عقیقه در جلسه آینده بیان خواهد شد.