موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /نظر و ستر صبیان

سخن در حکم نگاه به عورت صبی ممیز بود به نحو مطلق یعنی چه پسر و چه دختر باشد و همچنین ناظر همجنس باشد یا غیر همجنس باشد.

بعد از بیان حکم که حرمت نظر باشد ، نوبت به دلیل این حکم می رسد.

دلیل اول اجماع بود که بیان شد و رد و نقل آن نیز ذکر شد.

دلیل دوم استدلال به روایت «عوره المومن علی المومن حرام» بود.

بیان شد که این روایت عام است و شامل صبیان ممیز هم می‌شود هرچند مستثنیات به ادله دیگر خارج شده است، مثل زوجه و طبیب و صبیان غیر ممیز

علی ای حال این دلیل را مرحوم سید خویی ره بیان می فرماید و آن را مستند تام می دانند.

در مقام نقد این دلیل، بیان شد که اولا این روایت طبق برخی نقل ها ناظر به عورت مصطلح و آلت تناسلی نیست.

نقد دوم عبارتست از اینکه در لسان دیگر روایات هم آمده است که در این نقل ها مقصود از عوره در همین تعبیر و جمله ، آلت تناسلی است و لذا مربوط به ما نحن فیه می شود. مثل روایت حنان بن سدیر از پدرش از امام زین العابدین علیه السلام نقل کرده است :

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ جَمِيعاً عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ أَبِي وَ جَدِّي وَ عَمِّي حَمَّاماً بِالْمَدِينَةِ فَإِذَا رَجُلٌ فِي بَيْتِ‌ الْمَسْلَخِ‌ فَقَالَ لَنَا مِمَّنِ الْقَوْمُ فَقُلْنَا مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ فَقَال‌ وَ أَيُّ الْعِرَاقِ قُلْنَا كُوفِيُّونَ فَقَالَ مَرْحَباً بِكُمْ يَا أَهْلَ الْكُوفَةِ أَنْتُمُ الشِّعَارُ دُونَ الدِّثَارِ ثُمَّ قَالَ مَا يَمْنَعُكُمْ مِنَ الْأُزُرِ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ عَوْرَةُ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ حَرَامٌ قَالَ فَبَعَثَ إِلَى أَبِي كِرْبَاسَةً فَشَقَّهَا بِأَرْبَعَةٍ ثُمَّ أَخَذَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنَّا وَاحِداً ثُمَّ دَخَلْنَا فِيهَا ...[1]

(حنان می گوید همراه با پدر و پدربزرگ و عمویم وارد حمام شدیم در مدینه و مردی را در رختکن دیدیم. فرمود : اهل کجا هستید؟ گفتیم اهل عراق هستیم. فرمود : اهل کدام منطقه عراق هستید؟ گفتند : اهل کوفه هستیم. فرمود : شما نزدیک به خاندان اهل بیت هستید و دور نیستید ؛ سپس فرمود: چرا لنگ نمی پوشید (و برهنه هستید) ؟ رسول خدا صلی الله علیه و اله فرمود : عورت مومن بر مومن حرام است. سپس پارچه ای می آورند که به چهار قسمت تقسیم می کند و به ما می دهند و می پوشیم...)

در این روایت ، امام سجاد به این بخش از روایت استناد می کنند و در این مقام جز آلت تناسلی استفاده نمی شود و عام است و شامل ممیزین هم می شود.

طبق این نقل ، تعبیر حضرت یعنی «عوره المومن علی المومن حرام» مربوط به مساله نگاه کردن است و از آنجایی که اطلاق دارد شامل بالغین و نابالغین شده فلذا می تواند دلیل و مدرک بر مدعا بوده باشد.

اما نقد این دلیل :

اولا : به تعبیر برخی از فقها کلمه المومن ناظر به بالغین است ولذا قهرا منصرف از نابالغین است و طبعا شامل ما نحن فیه نخواهد بود.

لکن این نقد وارد نیست چرا که در ابتدای مباحث اسلام و کفر صبیان ثابت شد که ایمان بر هر مسلمانی که اعتقاد داشته باشد به وحدانیت و رسالت از روی اختیار و درک و شعور ، اطلاق می شود و صبیان ممیز که با درک و شعور و فهم شهادتین می گویند و اسلام را قبول میکنند قطعا مشمول اطلاق «مومن» هستند.

ثانیا : بر فرض تنزل از نقد اول و قبول این که مومن به هرکسی که دارای مراتب درک و اعتقاد توحیدی باشد می شود (و لذا شامل نابالغین هم خواهد بود، بنابراین در اینجا شامل ما نحن فیه خواهد شد؛) لکن در عین حال اشکال دوم اینست که در خصوص فقره مذکور مقصود از مومن دوم قطعا بالغین هستند چون حرام که حکم تکلیفی است بر ایشان حمل می شود و این حکم اختصاص به بالغین دارد و سپس طبق این قرینه و وحدت سیاق قهرا باید مومن اول هم بالغین بوده باشند پس از این جهت هم این روایت قابل تمسک نخواهد بود.

در حقیقت وحدت سیاق در این کلام قطعی است و لذا مقصود از مومن در صدر و ذیل روایت ، یکی است و قطعا یک مفهوم و مصداق دارند و به حسب اینکه نابالغین مشمول ذیل روایت نیست، قطعا صدر روایت هم از شمول نابالغین اباء دارد.

دلیل سوم :

عمومات برخی از آیات قرآن کریم است مثل آیه 30 و 31 آیه نور :

﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِكَ أَزْكى‌ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما يَصْنَعُونَ (30) وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ﴾

در ذیل تفسیر این آیات کریمه مرحوم شیخ صدوق ره روایتی از امام صادق علیه السلام نقل کرده اند که حضرت فرمود :

وَ سُئِلَ الصَّادِقُ ع- عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ‌ ذلِكَ أَزْكى‌ لَهُمْ‌﴾ فَقَالَ كُلُ‌ مَا كَانَ‌ فِي‌ كِتَابِ‌ اللَّهِ‌ تَعَالَى مِنْ ذِكْرِ حِفْظِ الْفَرْجِ فَهُوَ مِنَ الزِّنَا إِلَّا فِي هَذَا الْمَوْضِعِ فَإِنَّهُ لِلْحِفْظِ مِنْ أَنْ يُنْظَرَ إِلَيْهِ.[2]

همانطور که ملاحظه می فرمایید این آیات هم مطلق هستند فلذا قهرا بالغ و نابالغ همه را شامل می شود پس شامل ممیزین هم می شود.

در این آیات شریفه در بدو امر تصور می شود که مراد نهی از زنا است ولی ذیل روایت نقل شده ، فرموده است حفظ فرج در قرآن به معنای نهی از زنا است مگر این آیه به خصوص که مقصود خداوند نهی از نگاه به فروج است. لذا قطعی ترین دلیل برای حرمت نظر به فروج همین آیه است. علی ای حال این آیات مطلق است و شامل نابالغین ممیز هم می شود.

این دلیل هم مورد نقد است که نقد آن بیان خواهد شد.