موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /مساله ستر و نظر صبیان

کلام در نظر و نگاه بالغین به صبیان بود. بخش نگاه به غیر عورت ممیزین بیان شد و به پایان رسید.

از جلسه حاضر وارد بحث نظر به عورت صبیان می شویم.

حکم نگاه به عوت ممیزین

هرچند طبق روال گذشته اصل بحث مربوط به جنس مخالف بود یعنی مرکز بحث در رابطه با نگاه زن بالغه به پسر بچه و نگاه مرد بالغ به دختر بچه بود لکن در این بخش، بحث اختصاص به جنس مخالف ندارد بلکه شامل هم جنس هم می‌شود. یعنی حکم نگاه به عورت دختر بچه یا پسربچه ممیز را بررسی کنیم چه ناظر مرد باشد یا زن باشد.

یک قاعده کلی و مسلم این است که نگاه به عورت بالغین قطعا حرام است الا در روابط زناشویی یا در وقت اضطرار پزشکی که ناچارا پزشک مجبور به نگاه است. البته در همین فرض پزشکی تا زمانی که روش جایگزین وجود دارد یا راهی وجود دارد که مستقیم نظر نشود مثلا با آینه ،باید طبق همین راه جایگزین عمل کرد.

قبل از بیان حکم مساله و مستندات آن، از باب تنقیح موضوع مقدمتا معنی عورت را از منظر فقهی بر اساس روایات بررسی می‌کنیم. در واقع باید بدانیم عورت کدام عضو بدن است تا بتوانیم در مورد حکم نگاه به عورت صبیان ممیز بحث کنیم.

فلذا نقول آنچه که از نصوص و کلمات ائمه علیهم السلام و به پشتوانه فتاوای فقها استفاده می شود عبارتست از اینکه ، مقصود از عورت در مرد و زن، خصوص قُبُل و دُبُر است.

مراد از «قُبُل» در مردان خصوص قضیب و بیضتین است و مراد از «قُبُل» در زنان خصوص فرج است؛ و مراد از «دبر» در مرد و زن ، صرفا مخرج می باشد. بنابراین الیتین و فخذین و سره و رکبتین خارج است و جزء عورت حساب نمی شود.

نکته : بارها تذکر داده ایم که این مباحث صرفا جنبه فقهی دارد و فضای اخلاقی مساله متفاوت است و چه بسا در حیطه اخلاق پوشاندن بین السره و الرکبه تماما مستحسن باشد.

دلیل بر مدعا :

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي يَحْيَى الْوَاسِطِيِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي ع قَالَ: الْعَوْرَةُ عَوْرَتَانِ‌ الْقُبُلُ وَ الدُّبُرُ فَأَمَّا الدُّبُرُ مَسْتُورٌ بِالْأَلْيَتَيْنِ فَإِذَا سَتَرْتَ الْقَضِيبَ وَ الْبَيْضَتَيْنِ فَقَدْ سَتَرْتَ الْعَوْرَة

قَالَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى وَ أَمَّا الدُّبُرُ فَقَدْ سَتَرَتْهُ الْأَلْيَتَانِ وَ أَمَّا الْقُبُلُ فَاسْتُرْهُ بِيَدِكَ.[1]

(به سند مذکور از امام کاظم علیه السلام فرمود : عورت ، دو گونه است : قبل و دبر، اما دبر پوشیده است با الیتین و اگر قضیب و بیضتین را پوشاند، عورت پوشیده شده است. در روایت دیگری فرمود : دبر با الیتین مستور است و اما قبل را با دست بپوشان)

از حیث سند ، این روایت مرسله است و ناقل از امام مشخص نیست. اما از حیث دلالت کاملا واضح و روشن است که عورت به کدام قسمت از بدن گفته می شود.

در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمود :

وَ قَالَ الصَّادِقُ ع- الْفَخِذُ لَيْسَ‌ مِنَ‌ الْعَوْرَةِ.[2]

(ران از عورت نیست)

فلذا بر اساس مستندات مذکور که محرز شد محدوده قبل و دبر چه می باشد قهرا غیر آن موارد ملاک نبوده و مسموع نمی باشد مثل آنچه از ابن براج نقل شده که ادعا کرده اند :

فأما عورة الرجال فهي من السرة إلى الركبتين[3]

که طبعا اخبار و روایات مذکور حجتی علیه این دیدگاه است مگر آنکه این دیدگاه را حمل بر توصیه های اخلاقی بکنیم که البته از جهت اخلاقی همین گونه هم هست ولکن به حسب نگاه فقهی ملاک همان است که گفته شد و حتی برخی از فقها با دقت ظریف تر که به مساله نگاه کرده اند فرموده اند : عانه و عجان جزء عورت نمی باشد.[4]

عانه بالای قضیب و عجان ما بین البیضتین و مخرج است.

البته لا یخفی که در خصوص امراه اگر در مصاف مردان نا محرم باشد به تعبیر برخی از فقها مثل محقق کرکی کل بدن زن عورت محسوب میشود[5] حتی صوت زن عورت است کما اینکه در قرآن کریم سوره احزاب آیه 32 بیان شده است که ﴿فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذي في‌ قَلْبِهِ مَرَض‌﴾ (در گفتار با ناز و کرشمه سخن نگویید که افرادی که در دلشان مرض است طمع کنند) و لذاست که در بین برخی اقوام به دختران «عورتینه» گفته میشود.

لکن این مطلب دیگری است که از ما نحن فیه و از این مقام خارج است.

علی ای حال بحث ما در نظر به عورت صبیان بود که تا کنون موضوع که عورت باشد منقح شد.

اما در خصوص حکم مساله ظاهرا به اتفاق اصحاب از فقهای شیعه نگاه به عورت ممیزین (چه دخترو چه پسر) قطعا جایز نیست و قطعا حرام است لکن در کیفیت استدلال و استناد و استشهاد مساله بین فقها اختلاف شده است چرا که در این زمینه چند دلیل مطرح شده است که در ادامه مباحث خواهد آمد.