موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /صلاه میت بر صبی

تسلیت شهادت امام صادق علیه السلام

عرض تسلیت شهادت حضرت امام صادق علیه السلام خدمت امام زمان عجل الله فرجه الشریف و مقام معظم رهبری و همه شیعیان حضرتش.

گاهی اوقات سوال مطرح می شود که جرا به امام صادق ، لقب صادق داده شده است؟

این سوال مطرح بوده است ، و وجه این اتصاف توسط رسول خدا صلی الله علیه السلام بیان شده است.[1]

این اتصاف به جهت احتراز از جعفر فرزند امام هادی علیه السلام است که به کذب ادعای امامت کرد.

علی ای حال این اتصاف جهت تفاوت ایجاد شدن بین امام صادق علیه السلام و جعفر کذاب است که ادعای بزرگ و گذافی داشت.

این ماجرا تلنگر برای ماست که این را بدانیم حتی فرزند امام هم ممکن است دچار انحراف شود.

و اما الفقه :

از جلسه سابق وارد مباحث مربوط به نماز میت بر صبیان شدیم و ابتدائا بخشی از فرمایشات امام راحل ره در تحریر بیان شد.

تتمه فرمایش امام خمینی ره :

و أطفال المسلمين حتى ولد الزنا منهم بحكمهم في وجوب الصلاة عليهم إذا بلغوا ست سنين[2]

اطفال و صبیان مسلمان ، ولو ممیز نباشند ، باید به شش سالگی برسند تا نماز میت بر ایشان واجب شود.

البته این شش سالگی ، عرفی است و مهم نیست که حتما شش سالگی تمام شود بلکه صدق شش ساله بر صبی ، کفایت می کند.

و في الاستحباب على من لم يبلغ ذلك الحدّ إذا ولد حيّا تأمل

در ادامه مساله ای را مطرح می فرماید که اگر فرزند مسلمان قبل از شش سالگی در حال حیات به دنیا آمد و سپس از دنیا رفت ، آیا نمازمیت بر این جنازه استحباب دارد یا اصل مشروعیت منتفی است؟

در واقع قبل از تولد اگر از دنیا برود ، استحباب ندارد قطعا ؛ اما بعد از تولد و قبل از شش سالگی اختلاف است که مرحوم امام با بیان «تامل» در استحباب حرف دارند.

و أما من ولد ميتا فلا تستحب و إن ولجه الروح قبل ولادته

در این عبارت به صورت روشن عدم استحباب صلاه بر جنین را بیان می فرماید.

پس این اختلاف نظر مربوط به بعد از تولد تا شش سالگی است.

معروف و مشهور بین فقها همین است که اگر طفل مسلمانی ، به سن 6 سالگی رسیده باشد ، نماز میت بر او واجب است.

در این مساله هر چند که شهرت وجود دارد ولی ادعای اجماع سخت و غیر قابل قبول است. مثلا ابن جنید معتقد است[3] بر مستهل باید نماز خواند. مستهل به کسی می گویند که تازه به دنیا آمده است.

از طرف مقابل ابن عقیل معتقد است که تا زمان بلوغ واجب نیست.[4]

لکن عمده دلیل ما بر این مدعا نصوصی است که در این زمینه وارد شده است.

روایت اول :

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ وَ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ أَنَّهُ‌ سُئِلَ‌ عَنِ‌ الصَّلَاةِ عَلَى‌ الصَّبِيِ‌ مَتَى يُصَلَّى عَلَيْهِ قَالَ إِذَا عَقَلَ الصَّلَاةَ قُلْتُ مَتَى تَجِبُ الصَّلَاةُ عَلَيْهِ فَقَالَ إِذَا كَانَ ابْنَ سِتِّ سِنِينَ وَ الصِّيَامُ إِذَا أَطَاقَهُ.[5]

(از حضرت صادق علیه السلام سوال شد از نماز بر صبی که چه زمانی نماز خوانده می شود بر او؟ فرمود : هرگاه نماز را بفهمد. سائل پرسید : چه زمانی نماز بر او ثابت است؟ حضرت فرمود : هرگاه به شش سالگی برسد و روزه هرگاه طاقت داشته باشد.)

در این روایت صدر و ذیل روایت متفاوت است. بین «یصلی علی الصبی» و «وجوب صلاه علی الصبی» تفاوت است.

صدر روایت مربوط به نماز خواندن بر صبی میت است که حضرت می فرماید اگر نماز را میفهمد که چیست ، باید بر او نماز خواند.

صبی 2 ، 3 ساله نمی فهمد نماز را ولی کودک 6 ساله می فهمد که الان والدین نماز می خوانند و نباید با ایشان صحبت کند مثلا ، ولو اینکه خودش اهل نماز خواندن نباشد.

در این روایت در واقع زمان روشن نشده بلکه فقط ملاک بیان شده است و این موجب اختلاف نظر است و موجب قیل وقال است.

در ادامه روایت ، سائل می پرسد چه زمانی واجب است که صبی نماز بخواند؟

این «تجب» به معنای وجوب نیست ، بلکه به معنای لغوی آن یعنی ثبوت است.

حضرت در پاسخ می فرماید تمرین نماز برای این صبی از شش سالگی است و روزه از زمانی که طاقت داشته باشد.

وجه استشهاد : صلاه میت صبی متوقف بر «اذا عقل الصلاه» شده است و این هرچند فی نفسه دلالت بر زمان ندارد ولی در ادامه روایت زمان ثبوت و تمرین برای نماز صبی ، حضرت سن 6 سالگی را معرفی فرموده است که این قرینه روشنی می شود بر اینکه مقصود حضرت از زمان «عقل الصلاه» همین سن شش سالگی می باشد فثبت المطلوب.

به عبارت دیگر : در این روایت به صورت لطیف ادعای ما ثابت شده است چرا که ذیل روایت زمان بیان کرده برای تمرین نماز ، و تمرین نماز در زمانی است که نماز را بفهمد و لذا شش سالگی می شود زمان فهم نماز و لذا در 6 سالگی باید نماز میت بر این طفل خواند.