موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /غسل میت صبیان

در مساله غسل جنین سقط شده ، مفاد روایات سه ملاک را دربرداشت که محل اختلاف است. برخی از فقها تعبدی شده اند و از این بین ، گروهی معتقد به روایات چهار ماهگی شده اند که ملاک وجوب غسل اتمام چهارماهگی است. گروه دوم از همین متعبدین ، روایات استوا خلقت را اختیار کرده اند و همین را ملاک قرار داده اند. در طرف مقابل ، کسانی هستند که کشف نوعی را اختیار کرده اند و روایات دال بر ملاک بودن ولوج روح را اختیار کرده اند به این معنا که روایات کاشف از ولوج روح در چهار ماهگی یا در وقت استوا خلقت هستند.

علی ای حال استاد معظم ، ملاک تعبدی و گروه اول ، یعنی چهارماهگی را اختیار کردند.

به نظر استاد در ادعای کشفی ایراد وجود دارد و جدا جای تامل دارد چرا که خود زمان ولوج روح محل اختلاف و ابهام است چون برخی از روایات زمان ولوج روح را چهار ماهگی می دانند ولی برخی دیگر از روایات پنج ماهگی می دانند هرچند اکثر فقها از این روایت پنج ماهگی اعراض کرده اند اما در هر صورت نمی توان ولوج را ملاک قرار داد چرا که راهی برای احراز آن نیست ولو اینکه به صورت غالبی در چهار ماهگی باشد ، چرا که بنابر این ، ملاک وجوب غسل ، ولوج روح است که قاعدتا در جنین ها مختلف است.

همچنین بر اساس برخی از قرائن دیگر از چهل روزگی ادعا شده تا شش ماهگی و حتی تا لحظه استهلال و تولد این کودک و طفل.

مضاف بر اینکه در علم پزشکی ثابت شده است از دوازده هفتگی (قبل از سه ماهگی) حرکات جنین شروع می شود هرچند که برای مادر ملموس نباشد و قهرا این حرکت می تواند کاشف از همان ولوج روح باشد.

علی ای حال تمام حرکات ما قبل جنین ، از روح نباتی و حیوانی اوست ، نه از روح انسانی او ، بنابراین با این همه تشتت و اختلاف ما دلیل قاطع محکم بلامعارض نداریم که زمان ولوج روح را به نرخ ثابت دقیقا مشخص کرده باشد فلذا از نظر ما جنبه کشف در روایات مذکور ملغی است فلذا ما کشفی نخواهیم بود بلکه مسلک ما تعبدی است.

و اما در مبنای تعبدی هم ما روایات استوا خلقت را قبول نداریم چون در تعریف و قالب استوا خلقت ، ابهام و اختلاف وجود دارد چرا که اینجا هم معلوم نیست مقصود از استوا خلقت آیا صرفا شکل ظاهری است یا به ضمیمه نفخ روح و در همان مبنای شکل ظاهری ؛ باز معلوم نیست دقیقا کدام مرحله مقصود است چرا که جنین در حدود چهار ماهگی شکل ظاهری آدمک آن آشکار می شود ولی در پنج ماهگی کامل تر می شود ، البته این در حالی است که هنوز برخی از اعضای داخلی آن مانند ریه ها شکل نگرفته است ، بنابراین با همه این توصیفات براساس مبنای تعبدی ما به روایات چهارماهگی می توانیم با خیال راحت تکیه و اعتماد کنیم چرا که هیچ قیل و قالی ندارد و یک نرخ ثابت و معلوم است.

البته به نظر می رسد که تکوینا و مصداقا ، با دو ملاک دیگر ، مانعه الجمع نباشد یعنی ملاک اصلی اتمام چهارماهگی است ، هرچند که مصداقا ، چهارماهگی نوعا ملازم است با دو ملاک دیگر.

بنابراین اگر جنین در پنج ماهگی سقط شد اما استوا یا ولوج محقق نشده بود ، باز هم بر اساس تعبد غسل میت برای این جنین واجب است.

و الله هو العالم و الحمدلله رب العالمین

تا کنون غسل و دفن و کفن صبیان و حتی جنین محکوم به اسلام بیان شد که واجب است.

و اما اکنون نماز میت صبیان را باید بررسی کنیم.

صبی اگر به شش سالگی رسیده باشد ، نماز میت بر او واجب است ولی قبل از آن وجوب ندارد.

جنین قبل از چهار ماه هم استحباب و مشروعیت ندارد قطعا ؛ اما جنین 4 ماهه تا صبی 6 ساله ، محل اختلاف است که آیا عدم وجوب یعنی عدم مشروعیت ، یا اصل مطلوبیت و استحباب ثابت است؟

قبل از بررسی استدلالی مساله ، ابتدا به نظر مرحوم امام راحل ره اشاره می کنیم.

القول في الصلاة على الميت‌[1]

يجب الصلاة على كل مسلم و إن كان مخالفا للحق على الأصح

در این عبارت مرحوم امام راحل ، نماز میت را بر جنازه هر مسلمانی حتی اهل سنت واجب می داند. قید اصح ، اشاره به قول مقابل دارد که صحیح است که معتقدند احکام مربوط به اهل سنت تا زمان حیات ایشان است ، اما بعد از حیات دیگر تکلیفی ندارد الا در فضای تقیه. امام راحل قول اصح را وجوب صلاه میت بر جنازه اهل سنت می دانند ولو تقیه ای نباشد. و این نماز اگر در فضای شیعه است ، طبق فقه شیعه و سنی انجام می شود و اگر در منطقه اهل سنت باشد ، بر اساس فقه اهل سنت است.

و لا يجوز على الكافر بأقسامه ...

بر کافر جایز نیست نماز خوانده شود به اقسامشان یعنی چه ناصبی باشد یا هر قسم دیگری که باشد.

ادامه مطلب در جلسه آینده بیان خواهد شد.