موضوع: فقه الاسره/احکام صبیان /غسل میت در صبیان

کلام در غسل جنین میت ، سه طائفه روایات وجود دارد که از مجموع این روایات سه ملاک به دست می آید. یک ملاک ، نفس اتمام چهار ماهگی است. یعنی بعد از اتمام چهار ماهگی ، غسل میت برای جنین سقط شده واجب است.

ملاک دوم ، استوا خلقت بود. یعنی هرگاه جنین در رحم مادر به خلقت کامل برسد ، باید غسل میت برای او انجام شود. آنچه در این ملاک مورد بحث است ، زمان استوا خلقت است که مورد بحث و بررسی و اختلاف است. در واقع استوا خلقت به چه معناست؟ به کدام مرحله استوا می گویند؟ خلقت ظاهری مورد نظر است یا خلقت باطنی و کامل؟

علی ای حال این ملاک دوم در معرض تشکیک و مراتب است و لذا برای ما روشن نیست.

ملاک سوم ، چهار ماهگی و استوا خلقت است ، به اضافه ولوج روح است. در واقع استوا و چهارماهگی کاشف از ولوج روح است.

این ملاک سوم ، کمی خوش نشین است و ممکن است بر دل بنشیند.

وجه این ملاک اینست که چرا این جنازه غسل داده می شود؟ به جهت اینکه میته شده است. چه زمانی صدق میته می کند؟ زمانی که روح وجود داشته باشد و حالا که روح از بدن می رود ، تبدیل به میته می شود و لذا غسل میت لازم دارد اما جنین تا وقتی روح نیامده باشد ، میته شدن برای آن معنا ندارد تا غسل واجب شود.

اما ما باید سراغ مبانی برویم و این بیان چنانچه مطابق با مبانی باشد ، مورد قبول است و الا نمی توان آن را پذیرفت.

مختار استاد معظم در مساله :

مختارنا :

همانطور که بیان شد ، برخی از فقها ملاک وجوب غسل را در جنین سقط شده صرفا اتمام چهارماهگی می دانند ولی برخی دیگر ملاک آن را استوا خلقت می دانند که این دو دسته از فقها بر اساس تعبد به روایات عمل کرده اند.

نقطه مقابل طایفه سومی از فقها هستند که مبنایشان تعبد نیست بلکه بر اساس کشف نوعی ادعا کرده اند که ملاک وجوب غسل ، ولوج روح است.

یعنی این طایفه سوم از لحن روایات چهارماهگی و روایات استوا خلقت ، کشف کرده اند که ملاک اصلی وجوب غسل ، ولوج روح است و آن علائم کاشف از ولوج روح می باشد.

اما اگر بر اساس مبانی حرکت کنیم ، چاره ای جز قبول ملاک اول نداریم.

چرا که ملاک دوم یعنی استوا خلقت ، مردود است چرا که دچار ابهام شدید است. هیچ روایاتی نیز بر اساس فحص صورت گرفته ، در تبیین و رفع ابهام در این ملاک وجود ندارد.

ملاک سوم هم مورد پذیرش نیست ، زیرا زمان آن دچار ابهام است.

البته معتقدین به احتمال سوم و کشف نوعی در مساله ، به روایتی از امیرالمومنین علیه السلام استناد کرده اند که می فرماید :

وَ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: إِذَا تَمَّتِ النُّطْفَةُ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ بُعِثَ‌ إِلَيْهَا مَلَكٌ‌ فَنَفَخَ‌ فِيهَا الرُّوح‌ ... [1]

(هرگاه نطفه ، چهار ماه را تمام کند ، فرشته ای به سوی او فرستاده می شود که در او روح را بدمد)

لکن در کنار این روایات ، روایات دیگری با زمان متفاوت تری نیز وجود دارد.

در نهایت ، ملاک اول ، مبنای ما است که هیچ شک و شبهه ای در آن نیست و در نهایت این ملاک اول یعنی چهارماهگی ، تعبدی است.

به عبارت بهتر ، دو ملاک اخیر نمی تواند مبنا قرار بگیرد چرا که در جنین های مختلف ، ولوج روح در زمان واحد نیست و هکذا در استوا خلقت هم وحدت زمانی وجود ندارد و لذا به جهت ابهامات موجود ، قابل اخذ نیستند.