موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /رد السلام للصبیان

کلام در رد السلام للصبیان بود. اصل بحث ما در رابطه با رد سلام خود صبیان است که در وضعیت عادی و در هنگام نماز وظیفه مکلفین چیست.

اما از باب تتمیم و تکمیل ، وارد مباحث مربوط به سلام به طور کلی شدیم و در ابتدای بحث استحباب اصل سلام و وجوب رد سلام به نحو فوریت ثابت شد. در ادامه نیز مواردی که رد السلام واجب نیست را بیان کردیم.

چهارمین مورد در جایی بود که موجب تایید معصیت باشد.

در ادامه همین مورد ، بحث می رسد به تذکر دوم که مربوط به موضعی است که سلام به هدف تمسخر و یا هذل باشد.

تذکر دوم :

اگر سلام کردن به جهت استهزا و تمسخر و یا در مقام هذل بوده باشد ، در این موارد هم پاسخ آن واجب نیست چون طبق مبانی و قواعد ، در سلام ، تحیت و دعای بقاء حیات معتبر است و در چنین موضعی به آن صدق تحیت نمیکند در حالی که خدای متعال می فرماید : ﴿وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها﴾[1]

مدلول این ایه شریفه همین است که هرگاه مورد تحیت و دعای برای حیات قرار گرفتید ، بهتر از آن یا حداقل مثل همان دعا را برگردانید.

سلام هم مصداق تحیت است که در پاسخ سلامی که به قصد تحیت است ، باید بهتر یا شبیه همان پاسخ داده شود.

غرض آن که وقتی سلام مصداق تحیت باشد ، پاسخ آن و رد آن واجب خواهد بود و بدیهی است که ، کسی که از سر هذل یا استهزا سلام می کند ، قصد تحیت و دعا ندارد و لذا پاسخ چنین سلامی هم واجب نیست.

چند سوال و جواب :

چند سوال مطرح می شود که لازم است پاسخ آن ها روشن شود.

سوال اول : اگر کسی در مقام تخاطب باشد ، به قصد تحیت سلام کند ، لکن برای سلام از صیغه کامل آن استفاده نکند ، یعنی «سلام علیکم» نمی گوید بلکه فقط به گفتن سلام اکتفا می کند ، آیا در چنین فرضی پاسخ آن واجب هست یا خیر؟

جواب سوال :

در این مقام اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند باید صیغه کامل باشد. اما دلیلی بر این مطلب نداریم بلکه طبق مبانی به دست آمده از روایت نبوی مذکور و آیه شریفه ، پاسخ این سلام هم واجب است ولو ظرف (علیکم) حذف شده باشد. در واقع به نظر ما طبق فرض مساله که هم مقام تخاطب است و هم قصد تحیت محرز است در اینجا هم عرفا تحیت صدق می کند فلذا پاسخ آن و رد آن واجب است حتی برخی از فقها مثل امام ره فرمودند اگر سلام بالملحون رخ دهد یعنی با الفاظ خطایی و اشتباهی باشد لکن از صدق تحیت خارج نشود در اینجا هم جواب و رد آن صحیحا واجب است[2] که به نظر ما هم همینگونه است مثل برخی از افراد یا پیرمرد و پیرزن هایی که لهجه های خاص دارند و به خاطر لهجه آن ها سلامشان بالملحون صادر می شود. این رد سلام حتی در حین صلاه هم واجب است.

در واقع ما معتقدیم ، سلام بدون ظرف (علیکم) هم از نظر عرفی تحیت است.

سوال دوم :

اگر کسی به ما سلام کند و ما به هر دلیل جواب او را همساً و آرام پاسخ دهیم ، آیا اینچنین جوابی کافی است و برئ الذمه می شویم یا خیر؟

پاسخ :

خیر ذر فرض سوال که پاسخ آن همسا بوده است به گونه ای که فقط خود شخص متوجه می شود و طرف مقابل آن را نشنیده است قهرا در اینجا رد صدق نمی کند پس تبعا مجزی نخواهد بود. البته اگر جواب سلام همسا صورت گرفت و طرف مقابل متوجه شد (مثل شرائط خاص که مثلا دیگران در حال استراحت هستند) ، چون رد صدق می کند در اینجا رد محقق شده است و کافی است.

سوال سوم :

حکم جواب سلام به واسطه چه می باشد مثل جایی که کسی به شما می گوید ، زید به شما سلام رساند.

پاسخ :

اگر مقام تخاطب نباشد ، که طرف مقابل اصلا در انتظار پاسخ نباشد ، اینجا ولو رد ممکن باشد اما رد سلام واجب نیست ؛ لکن اگر مقام تخاطب باشد و شبیه به مساله پیامک باشد ، در اینجا چون فضای تخاطب هست ، رد سلام واجب است.