موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان / رد السلام للصبیان

هشتم شوال ، سالروز تخریب حرم بقیع

عرض تسلیت داریم ، این روز عزا و مصیبت هشتم شوال ، سالروز تخریب قبور مطهر ائمه بقیع علیهم السلام را که ان شا الله با ظهور و فرج حضرت ، انتقام جنایات دشمنان و خاصه این جنایت وهابیت در چنین روزی گرفته شود.

در حدود 102 سال قبل ، وهابیت خبیث به قبرستان بقیع حمله می برند و این جنایت را مرتکب می شوند. البته این جنایت مخصوص قبور ائمه بقیع نبوده بلکه قبر حضرت ام البنین علیها السلام ، اسماعیل فرزند امام صادق علیه السلام ، ابراهیم فرزند رسول الله صلی الله علیه و اله را نیز تخریب می کنند و در همین حملات به مکه و کربلا هم حمله می کنند و حرم سیدالشهدا علیه السلام را نیز مورد جسارت قرار می دهند.

علی ای حال جنایت عجیب و فجیع بوده و ان شا الله خداوند تعالی با فرج حضرت بقیه الله عجل الله فرجه الشریف ، غم و اندوه شیعه را پایان دهد.

اما الفقه :

صحبت در جواب سلام صبیان به صورت عمومی و در حالت طبیعی بود که در طرف مقابل جواب سلام در حال نماز است که بررسی خواهد شد.

سخن در مقدمه بحث بود و بیان شد که بر اساس روایت نبوی ، اصل سلام مستحب است و جواب آن واجب فوری است.

در ادامه بحث به مواردی رسیدیم که رد سلام ممکن نیست یا صدق نمی کند و لذا رد سلام واجب نیست.

دو مورد را بیان کردیم. سومین مورد رد سلام در نامه و پیامک است.

در این رابطه بین فقها اختلاف است. برخی از فقها اصرار به وجوب رد سلام در موضوع را دارند و برخی دیگر اصرار بر عدم وجوب رد سلام دارند.

مختار استاد معظم ، تفصیل در مساله است.

بیان ذلک : ما بر اساس مبانی باید اظهار نظر کنیم و نظریه مختار را ذکر کنیم.

بر اساس نبوی مذکور ، باید رد ممکن باشد و عرفا رد صادق باشد. همچنین بر اساس همین نبوی باید فضای تخاطب باشد.

آنچه که از لابلای ادله و مبانی برای ما محرز شده است اینست که در این مساله تفصیل وجود دارد یعنی اگر نامه و پیامک در فضای تخاطب نبوده باشد و صرفا جنبه اطلاعیه و اعلام دارد ، در این موارد پاسخ آن ها واجب نیست چرا که وقتی فضای تخاطب نبوده باشد ، قهرا برای رد هم معنا و بستری نخواهد ماند پس قهرا واجب نخواهد بود. به عبارتی ، بعضی پیامک ها ، صرفا اطلاعیه و اعلام است. در این موارد فضای تخاطب نیست ، هرچند رد ممکن باشد. در این فرض ، رد سلام واجب نیست چرا که مقام تخاطب نیست.

لکن اگر فضای نامه و پیامک در بستر تخاطب باشد به گونه ای که فرستنده و ارسال کننده ، منتظر پاسخ مطلب خود می باشد و در واقع پیام ، شخصی است ، در اینجا قهرا فضای تخاطب و گفتگو عرفا صادق است و بر اساس مبنای مذکور رد آن ممکن خواهد بود پس قهرا پاسخ این سلام واجب می‌باشد.

تا به اینجا ، بر اساس مبانی و قواعد تکلیف روشن شد.

مضاف بر آن ، صحیحه ابن سنان از امام صادق علیه السلام که از همین باب نقل شده است موید مبنای مذکور می باشد ، هرچند برخی از فقها ابتدائا این روایت را به عنوان دلیل استفاده کرده اند و لذا محل قیل و قال شده است و عده ای وجه این روایت را ، اخلاقی می دانند.

روایت عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السلام :

ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَدُّ جَوَابِ‌ الْكِتَابِ‌ وَاجِبٌ‌ كَوُجُوبِ رَدِّ السَّلَامِ وَ الْبَادِي بِالسَّلَامِ أَوْلَى بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ.[1]

(به سند مذکور : پاسخ دادن به نامه واجب است مثل وجوب جواب سلام و ابتدا کننده به سلام افضل است در نزد خدا و رسول خدا)

در این صحیحه تصریح شده است که رد جواب نامه نیز واجب است البته لا یخفی که برخی از فقها خواسته اند این صحیحه را حمل بر معنای اخلاقی کنند که به نظر ما اگر در شرائط تخاطب بوده باشد این ادعا مردود است چرا که اولا خلاف ظهور صحیحه است و ثانیا بر اساس مبنای مذکور که ملاک ، صدق رد است اینجا این مناط صادق است فلا به نظر ما وجهی ندارد که در شرائط مذکور حمل بر معنای اخلاقی شود.

آری ، مگر آنکه نامه یا پیامک در شرائط تخاطب و گفتگو نباشد و بلکه صرفا جنبه اطلاعیه داشته باشد که در این چنین شرائطی آن توجیه اخلاقی سازگار است.

4 – (چهارمین مورد از مواردی که رد سلام وجوب ندارد) در جایی که رد سلام سبب تایید فسق یا عمل خطائی باشد.

گاهی اوقات بعضی افراد سلام می کنند تا تاییدی بگیرند.

تذکر اول: اگر رد سلام سبب تایید فسقی بوده باشد یا عدم رد سلام مصداق نهی از منکر بوده باشد در این چنین موارد پاسخ به سلام جایز نخواهد بود کما اینکه حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها ، پس از قضایای شهادت پدر بزرگوارشان و حمله به خانه وحی در ملاقاتی که شیخین با حضرت داشتند ، آن ها به بی بی سلام الله علیها سلام می کنند ولی حضرت روی برمی‌گردانند و پاسخ سلام را نمی دهند که این همان جنبه نهی از منکر داشته است و در واقع این دو نفر در فضایی به ملاقات آمدند که قصد تلطیف دارند و قصد دارند عدم اختلاف و رضایت حضرت از خودشان را نشان دهند ولی با چنین واکنشی روبرو می شوند و این فعل حضرت به عنوان فعل معصوم از جهت فقهی و شرعی حجت است و در اینجا مستند دیدگاه ما است.[2]