موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /بررسی مساله مشروعیت عبادات صبیان

سخن در ادله اثبات مشروعیت عبادات صبی بود. در این زمینه اختلافات کثیری وجود دارد ولی نتیجه از نظر استاد محترم این است که عبادات صبی هم تمرینی است و هم مشروعیت دارد و مورد امضای شارع مقدس است و آثاری مثل ثواب و پاداش هم خواهد داشت که بیان شد.

در مقام استدلال سه دلیل اقامه می شود که اولین دلیل بیان شد.

در دلیل اول بیان شد که تمسک به عمومات و اطلاقات است ولی به ضمیمه رفع القلم عن الصبیان که البته همراه با توجه به مبنای استاد در مساله قبول اسلام و عدم اسلام صبیان که در نتیجه بر این اساس در واقع با این مطالب و مبانی مذکور ، ایمان و اسلام در وادی فکر و عقیده ملاک است و با این بیان دیگر همه مومنین و مسلمین یک کاسه می شوند و مخاطب به خطاب ایها المومنون و ایها المسلمون خواهند بود.

دلیل دوم :

روایات خاصی داریم که که ذوات مقدس علیهم السلام دست بر روی عبادات صبیان گذاشته اند مثلا سخن از صوم و یا صلاه صبیان کرده اند.

دومین دلیل روایات خاص است که بعضا سند صحیح و تامی دارند و به طور علی حده و بالخصوص عبادات صبیان را مورد توجه قرار داده است و آن ها را امضاکرده است مثل :

روایت اول :

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا بَأْسَ‌ بِالْغُلَامِ‌ الَّذِي‌ لَمْ‌ يَبْلُغِ‌ الْحُلُمَ‌ أَنْ يَؤُمَّ الْقَوْمَ وَ أَنْ يُؤَذِّنَ.[1]

(حضرت فرمود : اشکالی ندارد که پسر بچه غیر بالغ که به سن احتلام نرسیده ، امامت جماعت نماز قوم باشد یا اذان بگوید.)

در این روایت چاره ای نیست که مقصود از قوم را باید افرادی مثل خودش که نابالغ هستند در نظر بگیریم (مدرسه و هیات نوجوانان) چرا که اگر مقصود مطلق قوم باشد که شامل بالغین هم بشود در اینجا چاره ای نیست که باید در روایت تصرف کنیم و آن را حمل بر زمان بلوغش بکنیم چرا که امامت جماعت صبی نابالغ برای بالغین مجاز و صحیح نیست که البته این حمل از نظر ما خلاف ظاهر است و خیلی مؤونه می‌برد و مثل اکل از قفا است کما اینکه برخی این گونه توجیه کرده اند که مقصود این است که این غلام بالغ شده است ولی بلوغش از طریق علامت احتلام و جنابت نبوده است بلکه مثلا از طریق علامت انبات یا از طریق سن بلوغ برایش محقق شده است.

فلذا علی ای حال برای امامت بر نابالغین و برای اذان گفتن باس و منعی نسبت به صبی ممیز نیست که این تعبیر دلالت بر مشروعیت اعمال عبادی صبیان دارد.

لا یخفی که برخی از نقل های دیگر که به همین مضمون هستند از این حیث دلالت روشن تری دارند مثل این نقل که امیرالمومنین علیه السلام فرمودند :

وَ كَانَ عَلِيٌّ ع يَقُولُ‌ لَا بَأْسَ‌ أَنْ‌ يُؤَذِّنَ‌ الْغُلَامُ‌ قَبْلَ أَنْ يَحْتَلِمَ وَ لَا بَأْسَ أَنْ يُؤَذِّنَ الْمُؤَذِّنُ وَ هُوَ جُنُبٌ وَ لَا يُقِيمُ حَتَّى يَغْتَسِلَ.[2]

روایت دوم :

وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَقُولُ‌ لَا بَأْسَ‌ أَنْ‌ يُؤَذِّنَ‌ الْغُلَامُ‌ قَبْلَ أَنْ يَحْتَلِمَ وَ لَا يَؤُمُّ حَتَّى يَحْتَلِمَ فَإِنْ أَمَّ جَازَتْ صَلَاتُهُ وَ فَسَدَتْ صَلَاةُ مَنْ يُصَلِّي خَلْفَهُ.[3]

(امیرالمومنین علیه السلام همیشه می فرمود : اشکالی ندارد که پسر بچه اذان بگوید قبل از اینکه محتلم شود و ولی نباید امام جماعت قرار بگیرد تا زمانی که محتلم شود و اگر امام جماعت شد نماز خودش جائز است اما نماز کسانی که پشت سر او هستند فاسد است.)

در این روایت شریفه اذان پسر بچه نابالغ مشروع است

در این روایت به وضوح و روشنی دلالت دارد که بعضی اعمال عبادی صبی مثل اذان بی قید و شرط مشروع است ولی برای امامت او شرط است که به سن بلوغ برسد پس اگر به بلوغ نرسیده باشد نمازش برای خودش صحیح است ولی برای مامومین بالغ مجاز نیست و نماز ایشان فاسد است الا اینکه مامومین او همه مثل خودش نابالغ بوده باشند.

علی ای حال این روایت دوم دلالت روشن تر و مناسب تری دارد که عبادات صبی مورد تایید و امضای شارع مقدس است فلذا قهرا مشروع می باشد.