موضوع: فقه الاسره/احکام صبیان /بررسی اسلام صبی

کلام در اسلام صبی بود که محل اختلاف شدید بود.

از شیخ طوسی ره نقل شد که اسلام مراهق و غیر بالغ را قبول داشت و در طرف مقابل مرحوم صاحب جواهر ره این را قبول نداشتند.

در ادامه بحث کلام به مختار استاد محترم رسید.

در تبین مختار ابتدائا نکاتی در تبیین موضوع بیان می شود.

راه های ثبوت اسلام :

در مباحث مقدماتی در مختار استاد محترم ، روش های ثبوت اسلام را بیان کردیم. گفتار و کردار و تبعیت بودند. جهت تکرار مطلب و تثبیت در ذهن مجددا بیان می کنیم که :

روش دوم : گفتار از طریق اظهار شهادتین البته به هر لغتی که بوده باشد ، آنچه مهم است معناست. این روش برای کافر اصلی است که پس از استبصار باید بدین طریق اظهار اسلام نماید ؛ پس اصل استعمال این روش ،کافر اصلی است.

ولی در مرتد بستگی به کیفیت ارتدادش دارد.

الف) اگر منشا ارتدادش نفی توحید و رسالت بوده باشد ، در اینجا مرتد هم مثل کافر از طریق شهادتین اظهار اسلام می کند و همین کفایت می کند.

ب) ولی اگر منشا ارتدادش نفی ضروریات دین بوده است مثلا نفی وجوب صوم و صلاه و ... کرده است ، در این فرض شخص مرتد علاوه بر اقرار به شهادتین لازم است که اقرار به وجوب صوم و صلاه و ضروری بودن آن ها هم بکند.

این نکته ، وجه تفاوت کافر اصلی و مرتد است.

روش دوم : کردار و عمل

یعنی انجام اعمالی که مخصوص به مسلمانان است مثل روزه و نماز و حج و ...که البته این روش برای کسانی که پیشینه کفر داشته اند (طبق نظر مشهور) ، دلالت بر اسلام ندارد و از طرف آن ها فایده ای ندارد فلذا این روش دوم برای افرادی است که پیشینه کفر نداشته باشند مخصوصا مثل نابالغ های ممیزی که در خانواده مسلمان زندگی می کردند و بر همان روال زندگی را ادامه داده اند و اینک از طریق کردار و تقید به اعمال مسلمانان قهرا محکوم به اسلام هستند.

این روش برای کودکانی است که ممیز هستند و با عمل به احکام دین اعلام می کنند ما اسلام را قبول داریم. فرزند با دیدن والدین و عمل ایشان به احکام دینی ، در آینده اهل عمل به شریعت می شود.

ملاک ممیز و غیر ممیز این است که این فرزند در امور مربوط به خودش ولو از مسائل ضعیف و عادی باشد ، از پس کار بر می آید. آن امور چه شخصی باشد چه مسائل اجتماعی باشد. فی المثال کودکی که برای خرید فرستاده می شود دو حالت دارد ، یکبار خانواده صرفا از او به عنوان واسطه استفاده میکنند یعنی مبیع و ما یحتاج و مبلغ و یا در امروزه رمز کارت را و ادرس مغازه را می دهند و می گویند این کاغذ و کارت عابر بانک را به مغازه دارد بده و هرچه به تو داد به منزل بیاور. و یکبار به فرزند می گویند که چه چیز هایی لازم است و مبلغ و یا کارت را به او می دهند و او هم با تشخیص خودش به مغازه می رود و اگر یکی از احتیاجات را نداشته باشد ، از مغازه دیگری خرید می کند. این شخص دوم قدرت و شعور و درک لازم برای انجام کار را دارد.

اگر تمییز صبی مشکوک باشد ، اصل عدم حصول تمییز است.

روش سوم : تبعیت

این روش در جلسه سابق بیان نشد.

این روش سه صورت دارد :

الف) تبعیت فرزند نابالغ از والدین : فرزندان غیر ممیز که نابالغ هستند به تبعیت از والدین یا یکی از آن ها که مسلمان باشد قهرا محکوم به اسلام است.

ب) تبعیت صبی اسیر شده از شخصی که اسیر کرده است : کودکی که به تنهایی اسیر شده است اگر اسیر کننده ی آن مسلمان بوده باشد ، در اینجا قهرا به تبع آن مسلمان این کودک هم محکوم به اسلام خواهد بود (البته این مساله مورد اختلاف است)

ج) تبعیت صبی از دارالاسلام به این معنا که کودکی که در سرزمین کفر یا اسلام پیدا شده است (لقیط) قهرا محکوم به همان سرزمین است.

مطلب سوم : آثار اسلام

پنج اثر در این بخش مطرح می شود :

1 – ساقط شدن حقوق الهی (قاعده جُبّ) «الاسلام یجب عما قبله»[1] ؛ بیان ذلک : کسی که بعد از 50 سال مسلمان شده است ، عبادات سابق که بر عهده اش بوده است ، مورد تخفیف قرار گرفته و نیاز به اتیان آن ها ندارد.

بدیهی است که حق الناس شامل این اثر نمی شود.

پاک شدن بدن و رطوبت های آن

3 – محترم بودن (و در امان بودن) خون و مال و فرزندان نابالغ او (همسر مستقل است) : کسی که مسلمان شود ، خودش و فرزندان نابالغ او به تبعیت او ، خود و مالشان محترم است. اما همسر و فرزندان بالغ مستقل محسوب می شود.

4 – محدود شدن تعداد همسرانش یعنی اگر بیش از چهار همسر داشته باشد باید آن ها را محدود به چهار همسر کند.

5 – وجوب ختنه هرچند کهنسال و پیرمرد بوده باشد.

این پنج اثر با روش های ثلاثه ثبوت اسلام ، بر مسلمان بار می شود.

با این دو مطلب مقدماتی ، محل نزاع روشن است.

اینک با طی این مقدمات ، فرمایش استاد این است که صبیان به دو دسته تقسیم می شوند :

غیر ممیز

2 – ممیز

الف) اگر کودکان غیر ممیز بوده باشند در اینجا چه مسلمان باشند و چه کافر بوده باشند همه این موارد ملحق به پدر و مادرشان هستند و احکام آن ها بر این بچه ها جاری می شود.