موضوع: فقه الاسره/احکام الصبیان /مباحث ارتداد صبی

بحث به احکام عبادی صبیان رسید و در این بخش اولین مطلب بحث اسلام و کفر و ارتداد صبیان است به این معنا که حساب و کتاب اسلام صبیان که در دوره قبل از بلوغ هستند ، چه زمانی محکوم به اسلام و چه زمانی محکوم به کفر هستند؟

آیا ارتداد در دوره صبایت تصور و تحقق دارد یا خیر که ابتدائا فرمایش مرحوم امام ره و نکاتی مربوط به ارتداد را هم بیان کردیم.

مرحوم امام رضوان الله تعالی علیه در تحریر الوسیله ، کتاب الحدود و در بحث «خاتمه فی سائر العقوبات» و با «عنوان القول فی الارتداد» وارد مباحث مربوط به مقوله ارتداد می شود که یکی از شرائط ارتداد را بلوغ می دانند که از همین جا مرتبط با فضای بحث ما می شود که ان شا الله از آن بحث خواهیم کرد.

مرحوم سید یزدی در عروه ، در دو جا نسبت به همین مساله کفر و ارتداد در قبل از بلوغ بحث می فرماید.

الف) در بحث نجاسات :

و ولد الکافر یتبعه فی النجاسه الا اذا اسلم بعد البلوغ او قبله مع فرض کونه عاقلا ممیزا و کان اسلامه عن بصیره علی الاقوی[1]

(فرزند کافر در نجاست از کافر (والدینش) تبعیت می کند مگر اینکه بعد از بلوغ اسلام بیاورد یا قبل از بلوغ با فرض اینکه عاقل باشد و ممیز باشد و اسلام از روی آگاهی باشد ، بنابر اقوی)

در فرمایش مرحوم سید ره ، مقصود از ولد چه ولدی است. ولد ممیز و عاقل است. ممیز هم کسی است که قدرت درک و فهم دارد. بسیاری از فرزندان در قبل از سن بلوغ ، قدرت درک حقائق را دارند و مطالب را کشف و فهم می کنند و در چنین شرایطی اختلاف نظر ایجاد شده است.

علی ای حال بچه کافر از جهت طهارت و نجاست ، محکوم به حکم والد است الا اینکه بعد از بلوغ اظهار اسلام و قبول اسلام کند و یا قبل از بلوغ اظهار اسلام کند به شرطی که ممیز و عاقل باشد.

علی ای حال محل نزاع ما در جایی است که قبل از بلوغ و در دوران تمییز اظهار اسلام کند.

مرحوم سید یزدی ره اسلام قبل از بلوغ را به سه شرط پذیرفته است. عقل ، تمییز و ایمان به اسلام از روی آگاهی و بصیرت.

ب) در بحث مطهرات :

مساله 3 : الاقوی قبول اسلام الصبی الممیز ان کان عن بصیره[2]

(مساله سوم ، قول اقوی قبول کردن اسلام کودک نابالغ ممیز است اگر از روی بصیرت باشد)

مرحوم سید در دو فرمایش فوق ، از قید «اقوی» استفاده فرموده است که مربوط به قبل از دوران بلوغ است. یعنی قول اقوی اینست که اسلام صبی در دوران قبل بلوغ هم پذیرفته است با آن سه شرط که گذشت و این یعنی در مقابل این قول یک قول قوی هم وجود دارد که قابل اعتنا است هم از جهت قائلین هم از جهت استدلال و آنچه ارزش دارد ، قول قوی است ، نه قول اقوی چرا که در مقابل اقوی ، قوی است ولی در مقابل قوی ، ضعیف است بنابراین قید اقوی در مقابل قید قوی است که بخشی از فقها قائل به عدم قبول اسلام صبی هستند.

برای تنقیح مباحث ، ما ان شا الله در مبحث فوق در دو مقام علی حده بحث خواهیم کرد.

1 – در اسلام صبی

2 – در ارتداد و کفر صبی

کلام در اسلام صبی

اما در مقام اول که اسلام صبی است.

بین فقها اختلاف و نزاع است که آیا اسلام صبی قبول هست یا خیر؟!

در کتاب خلاف مرحوم شیخ طوسی ره به ایشان نسبت داده شده است که فرموده اند : اگر صبی در شرف بلوغ بوده باشد (مراهق) و به اصطلاح نوجوان شده باشد و اظهار اسلام بکند از او قبول می شود[3] ، لکن در طرف مقابل ، مرحوم صاحب جواهر ره ادعا کرده است که اسلام صبی مورد قبول نیست چون واجبات عقلی و اصول دین متوجه اطفال و نابالغین نمی شود فلذا قبول اسلام صبی اجتهاد در مقابل نص می باشد.

ان قلت : چطور امیرالمومنین علیه السلام در سنین قبل از بلوغ ، اسلام اوردند و مورد قبول قرار گرفت؟ پس ممیز و طفل نابالغ هم اسلامش پذیرفته است. یا حتی در برخی از انبیا نبوت در سن نابالغی ثابت بوده است.

قلت : اما اینکه امیرالمومنین علیه السلام (در یوم الدار و دعوت عشیره اقربین ، برای اولین بار در سن بین 9 تا 11 سالگی) اظهار اسلام فرمودند ، این مطلب جزو خواص حضرت و اختصاصی های اولاد بزرگوارش می باشد کما اینکه در حضرت یحیی علیه السلام و حضرت عیسی علیه السلام هم مساله به همین صورت است.

اما شافعیه می گوید : ولد الکافر هرچند که ادعای اسلام بکند برایش نفعی ندارد و پذیرفته نمی شود.[4]

مختارنا :

قبل از ورود به اصل مدعا ، لازم است مقدمتا مطالبی بیان شود.

مطلب اول : تبین محل نزاع

این بحث اظهار اسلام و شهادتین ، اصلا محل بحثش در فرزندان مسلمانان نیست بلکه موضوع بحث و محل نزاع جایی است که فرزندی در ممالک غیر اسلامی باشد و در خانواده غیر مسلمان متولد و رشد کرده باشد ،چنین شخصی مورد بحث است.

مطلب دوم : راه های ثبوت اسلام :

روش اول : از طریق گفتار یعنی گفتن شهادتین بر زبان

این روش برای کسانی است که در سرزمین و بلاد کفر هستند و میخواهند مشرف به اسلام شوند.

روش دوم : از طریق کردار و عمل مثلا با نماز خواندن و خمس دادن و روزه دادن.

این روش برای اطفال ممیز است که در زندگی مسلمانی رشد کرده اند و با این اعمال ثابت می کنند که اسلام را قبول کرده اند.

روش سوم : تبعیت که توضیح آن در جلسه اینده ان شا الله