موضوع: فقه الاسره/حقوق زوجین /استدلال به روایات بر اثبات حقوق زوجه

به مناسبت یوم الله 13 آبان

خاطره 13 ابان که از منظر آمریکا ، تلخ و ننگین بود و از نظر ما نمایش قدرت نسل جوان بود.

مسئولین باید به نیروی جوان توجه داشته باشد و بدانند اعتماد به جوانان می تواند شکوه و اقتدار نظام را روز افزون کند. به شرطی که زیرساخت تربیت جوان درست انجام شود. امروزه فضای مجازی مشکل تربیت جوانان است. اگر تربیت درست انجام شود می توان به نتیجه مثبت در کشور برسیم.

و اما الفقه :

سخن در حقوق زوجه بود و بیان شد که در آیات و روایات متواتر ادله ای بر اثبات حقوق زوجه داریم. در آیات ، سه آیه بیان شد و سخن در استشهاد و استدلال به سومین آیه از سوره نسا آیه شریفه 19 ، بود.

﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ كَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ يَأْتينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى‌ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ يَجْعَلَ اللَّهُ فيهِ خَيْراً كَثيراً﴾

در این آیه شریفه دو نحوه دلالت وجود دارد.

نحوه اول بیان شد که اگر مردی به هر دلیلی از همسرش راضی نیست ، یا باید به نحو متعارف با او بسازد و تقوا را پیشه کند و با خدا معامله کند.

و یا باید به نحو متعارف از او جدا شود و با خشونت ادامه ندهد و تقوا را در طلاق هم رعایت کند.

نتیجه این است که به عنوان زوج ، حقوقی از زوجه بر عهده او است که باید رعایت شود.

بیان وجه دوم دلالت آیه شریفه :

ب – دومین مطلبی که از این آیه قابل استفاده است عبارت است از وجوب معاشرت بالمعروف با همسر(وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ) که به همین مضمون آیه 6 از سوره طلاق هم دلالت دارد که می فرماید :

﴿أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنْتُمْ مِنْ وُجْدِكُمْ وَ لا تُضآرُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِن‌﴾

در همان منزلی که ساکن هستی او را سکونت بده و فشار و سختی نباید بیاورید تا در مضیقه قرار بگیرد.

این آیه مربوط به زنان مطلقه است که البته از طریق فحوای خطاب بما نحن فیه هم دلالت دارد (مثل قضیه ﴿و لاتقل لهما اف﴾[1] ) یعنی وقتی که زن مطلقه است و صرفا در ایام عده است باز هم دراین شرائط مرد وظیفه دارد که در ایام عده مراعات حال او را بکند و حقوق و نفقه او را پرداخت کند ، پس به طریق اولی همین حقوق قبل از طلاق برای این زن محفوظ بوده است.

در واقع از فحوای خطاب و قیاس اولویت می توان استدلال کرد که وقتی زن مطلقه است و در ایام عده طلاق رجعی است ، باید حق او را رعایت کنید ، پس در فرض قبل از طلاق و بقا زوجیت به طریق اولی باید رعایت شود.

و هکذا آیه کریمه 34 در سوره مبارکه نسا که فرمود :

﴿الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ ...﴾ مرد نسبت به زن قیمومیت و سرپرستی دارد که یکی از جهات سرپرستی ، انفاق مرد بر زن است که مفروق عنه است.

که در این آیه هم انفاق بر همسران را جزء حق مفروق عنه زوجه و وظیفه مسلم و مفروق عنه زوج قرار داده است.

خلاصه اینکه بر اساس آیات نورانی که بحث شد برای ما محرز شد که تامین نفقات همسران در خوراک و پوشاک و مسکن و امثال ذلک و هکذا حسن معاشرت بالمعروف جزء حقوق آن هاست و این امر بر مردان واجب است.

تا به اینجا حقوق زوجه از منظر ایات قران بحث و بررسی شد و به پایان رسید.

روایات دال بر حقوق زوجه بر عهده زوج :

و اما بررسی همین مساله حقوق زوجه از منظر روایات (که ان شا الله به تعدادی از ان ها اشاره می کنیم) :

لازم به ذکر است که برخی از این روایات تواتر دارند از جهت معنوی و وجه تواتر روایات این است که یرخی موضوعات کثیر الابتلا است و به همین جهت زیاد سوال می کردند اما برخی موضوعات قلیل الابتلا بودند. البته ممکن است با بررسی ، تواتر لفظی برخی از روایات را که به ضرب المثل تبدیل شده اند را نیز ثابت کنیم.

اولین روایت :

1 – صحیحه ربعی بن عبدالله و فضیل بن یسار از امام صادق علیه السلام :

رَوَى رِبْعِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَ الْفُضَيْلُ بْنُ يَسَارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿وَ مَنْ‌ قُدِرَ عَلَيْهِ‌ رِزْقُهُ‌ فَلْيُنْفِقْ‌ مِمَّا آتاهُ‌ اللَّهُ‌﴾ قَالَ إِنْ أَنْفَقَ عَلَيْهَا مَا يُقِيمُ ظَهْرَهَا مَعَ كِسْوَةٍ وَ إِلَّا فُرِّقَ بَيْنَهُمَا.[2]

آیه شریفه 7 سوره طلاق می فرماید : اگر مرد دارا است باید انفاق کند و اگر وصعت ندارد و قدرت آن چنانی ندارد ، باید به قدر توانش انفاق کند از ان چه خدا به او عطا می فرماید.

حضرت صادق علیه السلام در ذیل آیه فرمود : اگر مردی در زندگی صاحب وسعت است باید (به زن و بچه) از وسعت خود انفاق کند و هرکه تنگ دست است باید از آن چه خدایش داده است (در حد توانش) انفاق کند. اگر مرد به زنش خوراک او را بدهد که کمر راست کند (یعنی نفقه او در حد کافی باشد) و نیز او را بپوشاند (در اینصورت فبها المراد و وظیفه مرد انجام شده است.) ولی اگر چنین نیست باید میان ان دو به وسیله طلاق جدای انداخت. و طلاق هم به دست جاکم شرع است.

به عبارتی اگر وسعت دارد بهترین برنج و بهترین گوشت را تهیه کند و اگر وسعت ندارد در حد برنج با کیفیت پایین استفاده کند.

بدیهی است که این روایت دلالت دارد نفقه زن جزء حقوق زن است که اداء آن بر مرد الزامی می باشد.

البته جنبه اخلاقی قضیه تفاوت دارد و ممکن است زنی بگوید من باهمین وضعیت زندگی می کنم که این مطلب متفاوت است و حساب جداگانه دارد.