موضوع: فقه الاسره/حقوق زوجین /بررسی ادله حرمت خروج برای دیدن والدین یا عزای ایشان بدون اذن زوج

کلام در خروج زن برای عیادت و یا صله والدین یا شرکت در عزای ایشان بعد از فوتشان بود که در مقام بیان دلیل این فتوا بودیم.

دلیل آن ، دو روایت است که روایت اول بیان شد.

در روایت اول حضرت رسول صلی الله علیه و اله زن را از خروج برای عیادت یا شرکت در تشییع پدرش نهی فرمود که مورد روایت عهد دو طرفه بین زوجین بود مبنی بر عدم خروج زوجه از منزل در مدت سفر زوج

ظاهر این روایت مربوط به قضیه شخصیه است که در زمان پیامبر صلی الله علیه و اله یک مردی با زنش آن چنان عهد می کند و سپس در مناسبت های مختلف که زن استیذان خروج می کند ، حضرت او را در سه مرحله امر به جلوس در منزلش می کند ، در این جا پر روشن است که این روایت صریح در وجوب اطاعت زن از شوهرش است که در مساله خروج از منزل باید حتما شوهرش اذن دهد حتی اگر این خروج برای عیادت از والدین یا شرکت در مراسم عزای آن ها بوده باشد.

ان قلت : فضای روایت ، مربوط به معاهده است و مورد بحث ما مطلق است یعنی در فضایی که عهد نباشد بین زوجین ، به دنبال کشف حکم آن هستیم.

قلت : این مساله خللی ایجاد نمی کند چون بحث ما مطلق بود که زن برای خروج از منزل فی نفسه نیاز به خروج از منزل دارد یعنی چه شوهر امر و نهی کرده باشد یا نکرده باشد. چه شوهر حرف زده باشد چه سکوت کرده باشد. در واقع با اینکه روایت اخص از مدعاست ، اما به تنقیح مناط این مساله در مورد ادعای ما که بررسی حکم فی نفسه باشد هم ثابت است. علی ای حال زن برای خروج از منزل نیاز به ترخیص و اذن دارد. به علاوه با اضافه شدن روایت دوم ، مقصود ما کاملا مشخص می شود.

2 – صحیحه محمد بن مسلم که قبلا گذشت :

«عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّة عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: ... فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ‌ أَعْظَمُ‌ النَّاسِ‌ حَقّاً عَلَى الْمَرْأَةِ قَالَ زَوْجُهَا»[1]

در این روایت فی نفسه حکم مساله بیان شده است و به روشنی دلالت دارد که حق شوهر نسبت به حق پدرمادر بر گردن زوجه بیشتر است و عند التعارض حق شوهر مقدم بر حق والدین می باشد.

بنابر این اگر زن قصد دیدار والدین را داشت ولی زوج اجازه نداد قهرا زن مجاز به خروج از منزل نخواهد بود.

تا به اینجا به این دو نمونه روایتی که بررسی شد (مخصوصا از باب تجابر و تعاضد) ثابت می شود که زن برای خروج از منزل حتی اگر قصد دیدار والدینش را هم داشته باشد بدون اذن شوهر مجاز نیست.

مساله به اینجا ختم نمی شود بلکه در نقطه مقابل روایت دیگری داریم که ظهور در این دارد که خروج از منزل زن برای دیدار و صله با والدینش استثنا شده است و احتیاج به اذن شوهر ندارد مثل :

صحیحه عبدالله بن سنان از امام صادق علیه السلام :

«ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ:

ليْسَ‌ لِلْمَرْأَةِ أَمْرٌ مَعَ زَوْجِهَا فِي عِتْقٍ وَ لَا صَدَقَةٍ وَ لَا تَدْبِيرٍ وَ لَا هِبَةٍ وَ لَا نَذْرٍ فِي مَالِهَا إِلَّا بِإِذْنِ زَوْجِهَا إِلَّا فِي زَكَاةٍ أَوْ بِرِّ وَالِدَيْهَا أَوْ صِلَةِ قَرَابَتِهَا.»[2]

(ترجمه : زن شان و قدرت و اختیاری ندارد با وجود همسرش در چند چیز : آزاد کردن برده ، صدقه و نیکی کردن ، و نه در عتق مدابره که عبد بعد از موت وی ازاد باشد ، و نه در بذل و بخشش و نه در نذر کردن حتی از مال خودش مگر با اجازه همسرش. الا اینکه در سه مورد استثنا دارد یک زکات واجب بر عهده زن باشد. دوم : نیکی به والدین ، سوم : صله اقربا)

فایده : چرا زن نمی تواند از مال خودش نذر کند؟ زیرا هدف اسلام اینست که زن تحت قیمومیت و سرپرستی شوهر باشد و از این مساله خارج نشود. ممکن است زن از مال خودش نذری کند که لازمه آن خروج از تحت سیطره مرد باشد ، یا خروج از منزل باشد.

علی ای حال همان طور که ملاحظه می فرمایید این صحیحه ظهور در این دارد که زن برای نیکی به والدین یا صله آن ها برای خروج از منزل احتیاج به اذن شوهر ندارد. بنابراین بر اساس ظهور این صحیحه تعارض بین این روایت و روایات قبلی حاصل شد اینک در اینجا چه باید کرد و تکلیف چیست؟

قلنا : به نظر ما این تعارض ، تعارض مستقر نیست بلکه صرفا یک تعارض بدوی است فلذا در واقع اصلا هیچگونه تعارضی نیست اتفاق نیافتاده است و صرفا در تعارض مستقر باید سراغ قواعد اصولی رفت. اما در تعارض بدوی باید سراغ حل رفت و تعارض مستقری وجود ندارد چرا که روایت طایفه دوم را میتوان حمل کرد بر جایی که زن نیکی و صله به پدر و مادر را میخواهد از طریق مالی انجام دهد که در اینجا الزاما و صرفا ملازمه با خروج از منزل ندارد یا در فرض دیگر آن صله را با امکانات امروزه از طریق تلفن و فضای مجازی انجام دهد که متوقف بر خروج نیست.

خلاصه آن که در روایت طایفه دوم ، دلالتی نیست که الزاما و حتما اثبات خروج از منزل داشته باشد بلکه صرفا توصیه به نیکی و صله با پدر و مادر شده است که این ها همیشه متوقف بر خروج نمی باشد و همان طور که گفتیم از طریق صله مالی یا مکاتبه یا تلفن و امکانات امروزی میتواند آن نیکی و صله را انجام دهد بنابراین قهرا ثابت شد که در این جا در واقع تعارضی اتفاق نیافتاده است.