موضوع: فقه الاسره/حقوق زوجین / رابطه بین ادله اثبات وجوب حق اذن از زوج و تحصین زوجه و ادله لاحرج و لا ضرر

اولین حق از حقوق زوج بیان شد و مستندات آن نیز ذکر و بررسی شد و در نتیجه لزوم اذن زوج جهت خروج زوجه از منزل ثابت شد.

بعد از بیان اولین حق، باید بررسی کنیم که نسبت و رابطه این حقوق و ادله اثبات این حق با ادله نفر ضرر و حرج چه رابطه ای است؟

در واقع آیا تحصین و عدم خروج زوجه از منزل مطلق است؟ یعنی در هر شرایطی ثابت است؟ یا در جایی که موجب عسر و حرج و ضرر باشد ، شارع مقدس این حق را نفی فرموده است؟

با نگاه فقهی و با غض نظر از جنبه اخلاقی قضیه (که از جنبه اخلاقی تکلیف مشخص است و بیان آن خواهد آمد) هرچند که ما بر اساس این روایات ثابت کردیم خروج زن متوقف بر اذن شوهر است لکن مثل سراسر فقه در مورد ضرر و عسر و حرج طبق احکام و عناوین ثانویه در جایی که کمیت یا کیفیت حبس زن در منزل ، مستلزم ضرر معتنا به یا عسر و حرج بوده باشد در اینجا قهرا بر اساس قاعده عناوین ثانویه نفی ضرر و نفی عسر و حرج ، آن عدم جواز خروج بدون اذن ساقط شده است و طبعا آن زن در شرایط مذکور بدون اذن هم مجاز به خروج خواهد بود. یعنی قطعا ادله لاحرج و لاضرر در ما نحن فیه هم حکم فرماست. لذا زوج نمی تواند منزل را تبدیل به زندان کند برای زوجه خود و همیشه او را در منزل نگه دارد.

در نتیجه زوجه در صورت حرج و ضرر حق دارد بدون اذن از منزل خارج شود.

حد و حدود ضرر هم مهم است و هر ضرری مشمول لا ضرر نمی شود. اگر ضرر معتنا به ، طبق عرف عقلا و نوع عقلا باشد ، اطمینان لازم نیست بلکه خوف ضرر هم در شمول قاعده لاضرر کفایت می کند.

از جنبه اخلاقی هم قضیه همینگونه است یعنی زوجه باید سبب ارامش باشد در منزل و با رفتار های شدید و نامناسب ، این زوجه قطعا ارامش نخواهد داشت و در نتیجه زندگی هم ارامش نخواهد داشت و سر چشمه این مسائل غرور و تکبر و خودخواهی است.

الحاصل : حکم اولیه حصر زوجه تا زمانی است که به حد حرج نرسد.

خلاصه اینکه عدم جواز خروج بدون اذن و امر به تحصین آنها در بیوت یک حکم فقهی و عنوان اولیه است که بر فقیه لازم است آن را در کنار عناوین ثانویه نفی ضرر و نفی عسر و حرج ببیند و برای تبیین حکم قطعی و کامل اسلام عزیز در نقطه مقابل دستور :

﴿وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوف﴾[1]

را ملاحظه کند که در این لحاظ هم این عناوین و دستورات قهرا چهره خشنی از آموزه های شرعی به دست نمی آید بلکه مقصود اسلام این است که مرد به عنوان مسئول خانواده بر اساس :

﴿قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً﴾[2]

موظف است حریم خانواده را از فتنه ها و آفات حفظ کند و در عین حال در کیفیت معاشرت ها اخلاق زیبا و نیکوی عرشی نبوی صلی الله علیه و اله را به نمایش بگذارد.

این آیه شریفه ، هم حیث فقهی و هم جهت اخلاقی را دارد اما ما در اینجا صرفا به جنبه فقهی نظر داریم.

و نهایتا در مواجهه با این حق زوج ، سه حالت وجود دارد :

حد افراط : با نگاه خشک فقهی ، مستلزم زندانی شدن زن و عدم خروج از منزل به طور مطلق است.

حد تفریط : رها کردن همسر در جامعه که در هر وقت و ساعتی از منزل خارج می شوند. طبع انسان مخصوصا در زنان ، حب خودنمایی است. کما اینکه در روایت ذکر شده بود و بیان شد. این چنین زنانی چنانچه حجاب را رها کند آن هم به حد نامتعارف امروزی ، تا حد خانواده های مذهبی هم ممکن است برسیم.

حد اعتدال : در حد و حدود مذکور در اسلام ، که زن هم نیاز به تنوع و تفریح دارد و قرار نیست مطلقا در منزل زندانی باشد. و حفظ حدود الهی به روش درست ، توفیقات معنوی و علمی برای انسان ایجاد می کند.

فرع جدید :

سوال : یکی از مسائل مستحدثه عصر ما کثرت مشاغل بانوان در عرصه های اجتماعی است که مخصوصا برخی از ان مشاغل جزء واجبات کفایی است مثل برخی از رشته های پزشکی مخصوص به بانوان که ضرورت تخصص بانوان را می طلبد آیا در چنین مواردی اگر زوج باز هم چنین زوجه ای را منع از خروج از بیت کرد ، تکلیف چه می باشد؟! آیا در این موارد زن بدون اذن شوهر می تواند خارج شود یا خیر باز هم متوقف بر اذن شوهر می باشد.

در واقع تحول اجتناب ناپذیر است و نمی شود زماننا هذا را با شصت سال قبل مقایسه کنیم. لذا بعضی مسائل نیاز به حضور زنان دارد وگرنه دچار فتنه می شویم و لذا باید بررسی کنیم که ایا اینجا هم نیاز به اذن هست یا خیر؟!

پاسخ مساله ان شا الله در جلسه آینده بیان خواهد شد.