موضوع: اصول عملیه/تخییر /شک در تکلیف

بعد از کلام محقق خراسانی مرحوم آخوند رضوان الله تعالی علیه در ادامه بحث، فرمایشی از مرحوم خوئی رضوان الله تعالی علیه مطرح می کند که ایشان می فرماید دوران امر بین محذورین سه مقام دارد:

مقام اول: در توصلیات با وحدت واقعه، محذورین از توصلیات باشند و واقعه هم یک داستان و جریان باشد مانند شخصی که در بیرون مردد شده است بین ناصبی بودن درجه یک و مومن بودن درجه یک و ما در ادله داریم ناصبی واجب العن است و مومن حرام العن و می دانیم بحث لعن توصلی است نه تعبدی

مقام دوم: در تعبدیات، البته ممکن است وجوب و حرمت هر دو تعبدی باشد و یا یکی تعبدی و دیگری توصلی و باید توجه داشت این مساله در تعبدیاتی است که امکان مخالفت قطعیه وجود دارد.

مقام سوم: در تعدد واقعه، دو جریان و مورد باشد حال یا هر دو تعبدی و یا توصلی

بحث ما فعلا در مقام اول است و فرض بر این است که در متن کفایه همین مورد مطرح است؛ مرحوم خوئی می فرماید مقام اول توصلی است و واقعه هم واحد است و متن کفایه را باید در این مقام اول جستجو کنیم، مرحوم محقق خراسانی فرمود: «خمسة وجوه »پنج قول است مرحوم خوئی هم می فرماید در مقام اول پنج قول است و ما این اقوال را قبلا شمردیم مرحوم خوئی در مقابل صاحب کفایه قرار می گیرد و نظریه دیگری را از این پنج مورد انتخاب می کند و آن عبارتست از اینکه در دوران امر بین محذورین (لعن شخصی که مردد است بین ناصبی بودن و مومن بودن) حکم، برائت عقلی و شرعی است ایشان برای اینکه نظریه خود را اثبات نماید چهار نظریه دیگر را باطل می نماید به نوعی استفاده از برهان سبر و تقسیم، وقتی از پنج نظریه چهار مورد باطل شود مورد پنجم تایید می گردد.

از این پنج نظریه دو مورد اصلا قائل نداشت و به عنوان احتمال و نظر فرضی بیان گردیده است یکی از آنها تقدیم احتمال حرمت بر وجوب است که مرحوم خوئی آن را رد می کند و بنده فی الجمله به آن اشاره می کنم: اگر کسی به این نظریه قائل باشد می تواند بگوید دفع مفسده اولی است بر جلب مصلحت در مثال مردد بودن بین ناصبی و غیر ناصبی بودن شخص، این نظریه فتوا به حرمت می دهد زیرا دفع مفسده اولی من جلب المنفعه؛

مرحوم خوئی می فرماید به دو دلیل این نظریه باطل است:

دلیل اول: این قاعده کلی نیست این گونه نیست که من اول الدنیا الی اخر الدنیا دفع مفسده اولی از جلب مصلحت باشد زیرا گاهی وجوب هایی از دفع مفسده مهم تر است مانند لعن که گاهی مقدم است

دلیل دوم: لو سُلم این قاعده(دفع مفسده اولی من جلب المصلحه) اصل باشد اما در جایی است که مفسده و مصلحت قطعا معلوم باشد اما در اینجا هر دو احتمالی است زیرا دوران امر بین محذورین است و این سخن معنا ندارد اگر قرار بود احتمال معنا داشته باشد در شبهه تحریمیه نیز باید مقدم می نمودید بنابراین این نظریه که جانب حرمت مقدم شود یا تعیینا یا تخییرا باطل است

دو نظریه دیگر را نیز مرحوم خوئی کنار میگذارد نظریه مرحوم آخوند و نظریه محقق نائینی

ابتدا میرویم سراغ نظریه مرحوم آخوند که چنین بود "تخییر عقلی و اباحه شرعی" محقق خوئی در تخییر عقلی مایه نمی گذارد و فتوای اباحه شرعی را زیرسوال می برد و اولین حرف ایشان چنین است: مرحوم آخوند به روایاتی استدلال نموده که برای شبهه موضوعیه است "کل شیء لک حلال حتی تعلم انه حرام" اباحه در شبهات موضوعیه است نه شبهات حکمیه بنابراین دلیل اخص از مدعاست، مدعای ما در دوران امر بین محذورین در شبهات حکمیه و موضوعیه است که فتوا چیست و مرحوم آخوند به دلیلی استدلال نموده است که مخصوص شبهات موضوعیه است.

ادامه بحث در جلسات آینده..