موضوع: کتاب الحج/شرایط وجوب حج /استطاعت

ایام سرور شادی بمناسبت ماه رجب که ماه عید بندگی و عبادت است در ولادت حضرت امیر و بعثت نبی مکرم اسلام صلوات الله علیهما با دعا و طلب رحمت و برکت و عافیت برای تمام آنانی که دل در گرو توحید و معاد و ارزشهای انسانی دارند بویژه پیروان مکتب اهل بیت علیهم صلوات الله بالاخص برای طلاب علوم دین سربازان حضرت بقیه الله و شاگردان مکتب امام صادق علیهما السلام خداند مقدر نماید انشاااله به شکل حقیقی و واقعی ایام به کام شاگردان مکتب اهل بیت باشد

جمله ای را از نبی مکرم اسلام یادآور می شوم که فرمودند:

جَاهِدُوا أَنْفُسَكُمْ عَلَى شَهَوَاتِكُمْ تَحُلَّ قُلُوبَكُمْ الْحِكْمَةُ [1]

اگر با نفس خود کلنجار رفته و این نفس اماره را زمین گیر نمایید و شهوات نفسانی را کنترل و در مسیر حلال و طیب هدایت کنید و گرفتار حرام نشوید، دلهایتان پر از حکمت می شود.

حکمت فهم دقیق از زندگی است یکی از حکمت هایی که از بعثت نیاز داریم به عنوان یک طلبه، خیزش های قلبی و دورنی ما طلبه ها به سوی واقعیت هایی است که به خاطر آن طلبه شدیم، لحظه به لحظه عمر یک طلبه بعثت است مبعوث شدن به سوی رضای الله تبارک و تعالی با اعتقاد جدی

اما بحث فقه و مساله هشتم

المساله الثامنه: «غلاء أسعار ما يحتاج إليه أو أجرة المركوب في تلك السنة لا يوجب السقوط، ولا يجوز التأخير عن تلك السنة مع تمكنه من القيمة، بل وكذا لو توقف على الشراء بأزيد من ثمن المثل والقيمة المتعارفة، بل وكذا لو توقف على بيع أملاكه بأقل من ثمن المثل، لعدم وجود راغب في القيمة المتعارفة، فما عن الشيخ من سقوط الوجوب ضعيف نعم لو كان الضرر مجحفا بماله مضرا بحاله لم يجب، وإلا فمطلق الضرر لا يرفع الوجوب بعد صدق الاستطاعة وشمول الأدلة، فالمناط هو الإجحاف والوصول إلى حد الحرج الرافع للتكليف» [2]

مساله هشتم در ادامه مساله قبل که بیان گردید، در بیان کیفیت استطاعت و جزر و مد استطاعت است، زمانی که استطاعت عرفی تفهیم شد، در زندگی متعارف مواردی پیش می آید که جای سوال است مثلا کسی توان زاد و راحله را به شکل کامل دارد اما تورم بالا رفته و وسائل و لوازم سفر گران می شود، به عنوان مثال تهیه اسباب و زاد و راحله برای حج گران شده است اما توان مکلف نیز سیال است و امکاناتی که در اختیار دارد هم زمان با تورم بالا می رود و در هر شرایطی، استطاعت دارد یا بالفعل و یا بالقوه (یا زاد و توشه سفر را دارد و یا اموالی دارد که با فروش آن ها می تواند مخارج سفر خود را تامین نماید) و مساله گرانی عامل و سبب نمی شود تا از استطاعت بیفتد و گاهی این گونه است که کالایی دارد که اگر بخواهد بفروشد و هزینه سفر حج نماید باید به ثمن بخس بفروشد و نکته اینکه با فروش زیر قیمت جنس خود می تواند به حج رود و زندگی او بهم نمی ریزد بلکه تنها گرفتار ضرر می گردد.

مساله ای در اینجا مزاحم است و آن بحث ضرر است که به نظر شیخ طوسی در چنین مواردی، حج ساقط می شود.

در مساله قبل این را گذراندیم که ماهیت حج ضرری است مانند خمس و زکات که پول و امکانات از دست می رود و قاعده لاضرر در جایی که ماهیت اعمال ضرر است نسبت به طبع اعمال جاری نمی گردد بلکه قاعده لاضرر آنجا مفید است که ضرر خارج از مقوله فعل و افعال مکلف باشد نه اینکه طبع خود عمل ضرری باشد، لذا چنین نتیجه گرفتیم اگر در عمل و فعل مکلف ضررهایی وجود داشت که به نظر عرف خارج از ماهیت عمل بود و قابل تحمل نبود، ظلم و اجحاف است و حج ساقط می شود و الا صرف ضررهای تصور شده در مساله که زندگی او متلاشی نمی گردد و بحث حرجی نمی شود در تمام اینها عنوان استطاعت مخدوش نمی شود یقال هذا مستطیعٌ

تنها ضرر و اجحافی باعث ساقط شدن حج می گردد که زندگی مکلف به هم بریزد و عرف آن ضرر را نپذیرد.

مساله هشتم با توجه به مساله قبل خود کاملا بین و واضح است و نیاز به توضیح بیشتر ندارد.