موضوع: اجتماع امر ونهی/اقسام صلاة /نظر آیة الله خوئی(ره)

بحث ما در مورد اجتماع امر ونهی بود، آراء مختلفی در این زمینه بیان شد، بعد رسیدیم سرنتیجه بحث،چه از منظر قائلین به جواز وچه از منظر قائلین به امتناع اجتماع.

نتیجه بحث در مثال:کسی به سوء اختیار وارد در مکان غصبی بشود وبعد از دخول دو مشکل براش بوجود می آید:

الف)بقاء در مکان غصبی که حرام است.

ب)خروج از مکان غصبی

که روی این حکم اختلاف نظر وجود داشت(گرچه بالاجماع بقاء در مکان غصبی حرام می دانستند)

مرحوم شیخ انصاری(ره) یک نظر دارند، صاحب کفایة یک نظر دیگر ومرحوم خوئی یک نظر دیگری دارند،که هرکدام یک نظر دارند.

شیخ انصاری(ره) قائل است که خروج واجب است.

صاحب کفایة(ره):خروج وجوب شرعی ندارد.وهمچنین دارای معصیت هم هست و لو حکم بالفعل حرمت ندار ولی آثارحکم حرمت را دارد.

مرحوم نائینی(ره):حکم خروج واجب است، اعم از اینکه وجوب شرعی حساب کنیم یا وجوب عقلی.

*در ارتباط با آراء وفتاوای مختلف در باب خروج، در مقام فتوا این سوال مطرح می شود که اینجا بحث چه ثمره ای دارد؟

ثمره اش در باب صلاة ظاهر می شود اگر کسی مضطرٌّ به خروج شد واز طرف دیگر وقت او هم ضیق بود ویا امکان خواندن صلاة در مکان دیگری غیر از مکان غصبی براش میسر نشد، در اینجا آیا اگر حین حرکت وحرکات خروجیِّة ،صلاة را بخواند آیا صلاتش صحیح است یا خیر؟

در اینباره آراء وانظار مختلفی وجود دارد:

1)مرحوم آیة الله خوئی(ره) :یا تمکُّن از خواندن صلاة در مکان مباح را ندارد ویا خواندن صلاة در مکان مباح را دارد، اگر وقت ضیق باشد نمی تواند تا وارد مکان مباح بشود، در اینصورت گفته اند می تواند نمازش را در حال خروج بخواندو نمی تواند توقف کند ونماز بخواند وبعد ادامه حرکت بدهد، چون غصب اضافه لازم می آید.

در اینجا توی فقه یک بحث مفصلی هست که آیا اکوان جزء صلاة هستند یاخیر؟

توضیح ذلک: صلاة از سه قسم تشکیل شده است:

1)هیئت

2)کون فی المکان

3)گفتار(مثل قرائت ، ذذکر ، رکوع) که اینها کیف مسموع هستند واصلاً ربطی به تصرف در مکان غصبی ندارند.

هیئت رکوع تشهد و....هم ربطی به تصرف ندارند، فقط بین اینها فرق است، هیئت سجده،صرف مماس پیشانی با زمین کفایت نمی کند بلکه باید بر زمین تکیه داده شود.

و برای اینکه سجده مصداق غصب نشود ،آیت الله خوئی می فرماید:باید با ایماء واشاره نماز بخواند، یعنی در حال حرکت رکوع وسجده را با ایماء واشاره انجام دهد، نمازش اصلاً مشکلی ندارد واگر نماز را بدون سجده بخواند که کلاً باطل است واگر با سجده بخواند که غصب است وباطل است، پس باید با ایماء واشاره انجام دهد، پس هیئت رکوع جزء نماز است ولی با غصب منافات دارد،لذا صلاتش را باید در حال خروج با ایماء واشاره انجام دهد، وصلاتش صحیح خواهدبود وحق ندارد توقف کند ونماز بخواند چون باعث تصرف زائد هم حرام است.

تمام این حرف ها در صورت ضیق وقت است ، ولی در صورت وسعت وقت در حال خروج با ایماء واشاره نماز خواندن صحیح است یا خیر؟

مرحوم خوئی (ره): چون می تواند در خارج از مکان غصبی وبا افعال خارجی رکوع وسجود را انجام بدهد ، نماز با ایماء واشاره باطل است.

چون در صورت داشتن فرصت خواندن نماز در غیر مکان غصبی به صورت اتمَّ حق خواندن صلاة در مرتبه نازله ندارد .

محقق نائینی(ره) نظری بر خلاف آیة الله خوئی دارد که استاد خوئی است در باب حکم خروج نظری دارند که باعث می شود در باب حکم صلاة نظرش با نظر خوئی فرق بکند.

فرق آقای خوئی با مرحوم نائینی: نائینی حکم خروج را واجب می داند چه وجوب عقلی وچه وجوب عقلی وچه وجوب شرعی ، بر خلاف خوئی که خروج را واجب نمی داند که در صورت نظر نائینی(ره) خروج با صلاة با صلاة اتحاد دارد وصحیح بوده ونیاز به قضاء واعاده ندارد، ولی مرحوم خوئی بین وسعت وقت وضیق وقت فرق قائل است، بر خلاف نائینی (ره) چون ایشان مطلقاً(چه ضیق وچه وسیع) نماز در حین خروج صحیح است.

فتلخَّصَ مما ذکرنا: ما باید بروی نظر نائینی (ره) تاملی داشته باشیم