موضوع: مساله اجتماع امر ونهی/تنبیهات این بحث /کلام آیة الله خوئی(ره)

محققین ما در مورد جواز اجتماع وعدم جواز اجتماع سه نظریِّة را نظریِّة را ذکر کرده اند:

الف)مشهور وصاحب کفایة:اجتماع ممتنع است.

ب)میرزای قمی(ره):اجتماع ممکن است.

ج)تفصیل

*قول با امتناع درست وصحیح است(نظریِّة استاد)

«ذکر تنبیهات این بحث»

تنبیه اول که گذشت، که خلاصه آن این بود:که شخصی در حالت اضطرار مرتکب عمل حرامی می شودمثلاً شخص روزه دار کنار دریا ایستاده ، وشخص دیگری او را هُل می دهد داخل دریا وسرش زیر آب می رود وارتماس الراس مبطل صوم است ، در اینصورت این شخص اگر یک مقدمه واجبی بود، آن حرام تبدیل به مقدمه واجب است ، مثلاً همین شخص اگر جنب بود این داخل آب افتادن بعث غسل ارتماسی می شود که تبدیل به یک مقدمه واجب می شود.

« دلائل سقوط نهی لا ترتمس در این مثال»

1)برای شخص مضطرَّ نهی قابلیت باز دارتدگی ندارد ، در نتیجه هم خطاب لا ترتمس هم خطاب عقاب داشتن ساقط می شود، چون آن عمل ارتماس را مکلَّف عن اضطرار وبه غیر سوء اختیار انجام داده است.واین نهی مُبطل صوم نیست،پس مصادیق اضطرار مختلف است.

این دلیل عقلی واما دلیل نقلی: روایات هست در این باب:

قال الصدوق(ره):حَدَثَنا احمد بن محمد ابن یحیی العطار عن یعقوب ابن یزید عن حماد ابن عیسی عن حُریز ابن عبدالله عن ابی عبالله(ع) قال، قال رسول الله(ص):رُفِعَ عن امتی تسعةٌ: الخطا والنسیان وما اُکرهوا وما لایُطیقون وما اضطرُّوا الیه والحسد والطِّیَرَه والتفکر فی الوسوسه فی الخَلق ما لاینطقُ؟»[1]

"بررسی این روایت"

"بررسی سندی این روایت"

همه راویان این حدیث همه صحیحند غیر از یحیی العطَّار که ایشان درباره اش اختلاف نظر است.

آقای خوئی(ره) در اینباره می فرماید:«فالمُحَصَّل مما دکرناه ان الرجل مجهولٌ کما صَرَّحَ به منهم صاحب المدارک»[2]

جواب استاد به محقق خوئی(ره):

اولاً:شیخ اعظم انصاری(ره) این روایت را تصدیق کرده است ودر کتاب رسائلش آورده است:

«المَرویُّ عن النبی(ص) بسندٍ صحیح فی الخصال کما عن التوحید»

یعنی این روایت هم درکتاب خصال آمده ودر توحید صدقش آمده است.

ثانیاً:محقق اردبیلی هم یحیی العطَّار را توثیق کرده است در کتاب جامع الروات.

ثالثاً: بعضی از رجالیُّون معاصرما مثل آیة الله شبیری زنجانی(حفظه الله) یحیی العطّار را توثیق کرده اند.

پس نقل اجِلَّاء از این یحیی العطار باعث از بین رفتن ضعف شخصیت ایشان می شود.

آیة الله خوئی راجع به کلام شیخ انصاری(ره) نکته ای دارند:

اینکه شیخ انصاری این روایت را تصحیح کرده است دلیلش دو چیز است:

الف)یحیی العطار استاد شیخ صدوق هست

ب)اجِلَّاء از احمد بن محمد بن یحیی العطار روایت نقل کردند.

ادامه سخن مرحوم آیة الله خوئی: هر دوی اینها نادرست است وقابل پذیرش نیست، پس جناب یحیی العطار مورد وثوق نیست.

*اجلِّاء به رواتی می گویند که رجالیُّون قدماء او را فوق العادة توثیق کرده اند مثل یحیی العطار گفته اند انَّه ثقةٌ، ثقةٌ،تثةٌ

نکته مهم:هر کسی که جزء اَجِلَّاء بود واجلاء از او نقل روایت کردند آن شخص مورد وثوق قرار می گیرد ممکن است موارد نقضی وجود داشته باشد ولی نادر است ولی غالباً توثیق کرده اند .

ولی یحیی العطار اجلاء ازش نقل روایت کردند ، پس ایشان مورد وثوق هستند.

روایت دوم:

«موثقة احمد ابن محمد بن یحیی عن سماعة عن ابی عبد الله(ع):قال: اذا حَلَفَ الرجل تقیَّةً لم یَضرُّه اذا اکره واضطُرَّ الیه»

*پس به دو دلیل صوم در صورت اول درست است وآن عمل حرام اضطراری لا بسوء اختیارضرری به عبادتش نمی زند .