موضوع: جواب مرحوم امام(ره) به استدلال مجوزین اجتماع امر ونهی/مبنای طریقیت امارة الی الواقع /عبارت مجلسی در جمع بین روایات

مرحوم امام (ره) برای جواب دادن به استدلال مجوزِّین فرموده اند که مثال مجوزین برای اجتماع امر ونهی در شریعت، این از محل نزاع خارج است چون نهی در صوم یوم عاشورا مُتَعلقش غیر از متعلق امر است، چون متعلق امر صوم است ولی متعلِّق نهی تَشَبُّه به بنی امیه است ، چون محل بحث در جایی است که امر ونهی برود روی یک چیزی که دارای یک عنوان باشد در حالی که اینجا دو چیز است ونهی اگر چه علی الظاهر رفته روی خود عبادت ولی در واقع رفته روی تشبُّه واز طرف دیگر ظاهر روایات هم همین را میگوید

در اینجا به کلام مرحوم امام(ره) اشکالی وارد شده است:

از یک طرف ایشان گفت علی الطاهر در قسم اول از عبادات مکروهة نهی رفته روی خود عبادات وظاهر اخبار این است که نهی رفته است روی تَشَبُّه، پس مرحوم امام(ره) دو تا ادعای ظهور کرده است،

1)ظهور نهی در خود عبادت

2)نهی رفته بروی تشبه

اشکال این است که این دو تا ظاهر باهم تعارض می کنند و وقتی این دو با هم تعارض کردند بر مبنای طریقیت هر دو تا ظاهر از حجیَّت می اُفتد، در نتیجه این مورد واین جواب نمی تواند جواب استدلال مُجَوِّزین باشد.( پس تعارضا تساقطا)

مبنای طریقیت در باب امارات سه تا نظریَّة وجود دارد:

1)مشهور امامیِّة :طریقیَّت اماراة الی الواقع

2)مشهور عامِّة:اماراة سببیَّت الی الواقع

3) مصلحت سلوکیِّة (نطر شیخ انصاری در رسائل)

پس جواب اصلی به استدلال مجوِّزین این است که: اصلاً قسم اول از عبادات مکروهة از محل نزاع بین منکرین ومجوزین خارج است، چون محل نزاع در جائی است که امر ونهی نزاع پیدا کنند ومندوحه باشد در حالی که قسم اول از عبادات مکروهة در جائی است که مندوحة نباشد.

*در باب صوم یوم عاشوراء در دسته روایات داریم:

1)روایت دالِّ بر استحباب صوم یوم عاشوراء

2)روایت دالِّ بر حرمت صوم یوم عاشوراء

پس تکلیف چیست؟ ترک صوم عاشوراء ارجح است چون قرینة دارد واز طرفی انجامش راجح است، در اینجا علامه مجلسی در کتاب مرآة العقول( وقتی روایات صوم یوم عاشوراء را بیان کرد، آمده جمعی را به اینصورت بیان کردند اگر کسی صوم یوم عاشوراء را بگیرد بخاطر حُزن واندوه نباید روزه بگیرد) به نظر من روایاتی که تاکید بر صوم یوم عاشوراء کردند حمل بر تقیِّة می شوند تا جان شیعیان محفوظ بماند واما استحباب صوم منظور اصل صوم نیست.

عبارة مجلسی در جمع بین روایات:

«اما صوم یوم عاشوراء فقد اختلفت الروایات فیه وجمع الشیخ بینها بان من صام یوم عاشورا علی طریق الحُزن بمصاب آل محمد (ص) فقط اصاب و من صامه علی ما یعتقد فیه مخالفونا من الفضل فی صومه والتبرک به فَقَد اثمَ واخطاَ .والاظهر عندی انَّ الاخبار الواردة بفرض صومه محمولةً علی التَّقِیَّة وامَّا المُستحبُّ الامساک علی وجه الحُزن الی العصر لا الصوم» [1]