موضوع: ادلِّه قائلین به جواز اجتماع امر ونهی/نهی در اینگونه عبادات به معنای اقل ثوابا /نظرمرحوم امام (ره) در این زمینه

دلیل قائلین به جواز اجتماع امر ونهی در شیئ واحد : که وجود مواردی را در شریعت که در آنها امر ونهی جمع شده اند.

جواب صاحب کفایة(ره) مفصَّل مطرح شد که نهی در موارد سه گانه ارشادی است واز محل بحث خارج است، چون بحث ما مربوط به بودن امر ونهی مولوی.

شیخ انصاری(ره) نیز جواب داده اند به اینکه نهی درباره اینگونه عبادات به معنای اقلُّ ثواباً هست ونهی که دلالت بر کراهت میکند به معنای اصطلاحی یعنی مفسده غیر ملزمه نیست بلکه کراهت به معنی اقلُّ ثواباً است

"عبارت شیخ انصاری(ره)"

«اِنَّ تلک النواهی لیست علی حقائها المصطلح من رجحان الترک ومرجوحیَّت الفعل بل انَّما هی ارشادٌ الی تلک الافراد اقلُّ ثواباً عن افراد الآخر ....کما تَوَهَّمَه بعض الاجلة بل مفاد الامر والنهی ، الارشاد بین الکراهة والداعی الیه هو بعض النُّصح الی المطلوب به وارادة طریق له الی اختیار الفرد الکامل فی مقام امتثاله لِیَتَوَصَّل الی الفوض الی اعلی مراتب الثواب التی قَرَّرَهُ الله تعالی له»[1]

نظر استاد:

از حیث اینکه ارشاد به چه چیزی باشد که به اقلُّ ثواباً بود که این اشکال دارد، چون اقلُّ ثواباً مربوط به عباداتی است که دارای افراد متعددی باشد که یک فرد ثوابش اقلَّ است وکسی که ثوابش اقل است در قسم دوم از عبادات مکروهة وقسم سوم از آن عبادات درست است ولی در قسم اول نهی ارشاد به اقلُّ ثواباً باشد قابل پذیرش نیست ، چون طبیعت افراد در قسم اول فقط اقل ثواباً نیست، پس ملاک اقلُّ ثواباً در قسم اول از عبادات مکروهة وجود ندارد ، ونهی در آن ارشاد به مخالفت با بنی امیِّة است، پس اینکه شیخ فرمودند در هر سه قسم نهی دلالت بر اقل ثواباً هست در قسم اول از این عبادات مکروهة صحیح نیست.

نظر مرحوم امام(ره)

:ایشان در قسم اول از عبادات مکروهة استدلال مجوزین را در مورد قسم اول از راه ارشادی بودن باطل نکرده است ، بر خلاف صاحب کفایة وشیخ انصاری(ره) که آن راه عبادت است از اینکه در قسم اول متعلق امر ونهی دو تا هستند گر چه علی الظاهر متعلق امر ونهی یکی هست، در قسم اول پس نهی می شود نهی مولوی ، و در حقیقت اجتماع صورت نگرفته است ، امر خورده به یک چیز ونهی خورده به چیز دیگری.

"عبارت حضرت امام(ره):"

«یُمکن تعلُّق النهی فی القسم الاول وهو ما تعلَّقَ النهی فیه بعینٍ ما تعلَّقَ به المر کصوم یوم العاشوراء و بل به عنوان ذی مفسدة، کالتشبُّه به بنی امیه فی صوم یوم عاشوراء وان لم یُقصد ذلک حیث انَّهم کانوا یتبرکون فیه بادخال الطعام فانَّ الاخبار لا یخلو من ظهورٍ فحینئذٍ فمتعلِّقُ الامر فیه غیر المتعلق النهی فی الحقیقة ، وانَّ النهی متعلقٌ بالتشبُّه به بنی امیة وتعلقه بالصوم بحسب الظاهر انما هو لانَّه ملازمٌ لتحقق هذا العنوان بملازمه فحینئذٍ یندفع الاشکال لتغایر المتغایرین»[2]

نظر استاد:جواب امام(ره) غیر از جواب صاحب کفایة وغیر از جواب شیخ انصاری است، و مرادش از اخبار تعدادی از آنه در اصول کافی آمده.