موضوع: دلیل مجوزین وممتنعین اجتماع/تقسیمات عبادات /جواب تفصیلی

مرحوم صاحب کفایة بعد از اینکه عبادات مکروهه را به سه قسم کردند،

قسم اول عبادات مکروهه ای بودند که بدل نداشتند،مثل صوم یوم عاشورا یا مثل نوافل مبتدئه، ایشان وارد در قسم اول نوافل مکروهه می شود: ایشان یک جواب اجمالی دادند ویک جواب تفصیلی.

در جواب تفصیلی :قسم اول این است که در اقسام اول مثل صوم یوم عاشورا:

اولاً:اجماع داریم که اگر کسی ترک نکرد بلکه انجام داد که صحیح است که این اجاع را ابن زهرة در غنیة نقل می کند، صاحب جواهر که شرح بر شرایع محقق زده آمده چهار قسم از اقسام روزه های مستحبی را بیان کرده است، که یک قسم صوم یوم عاشورا است که صاحب جواهر می فرمایند: برای صحت صوم عاشورا ادعای عدم خلاف دارند.

ولی ابن زهرة ادعای اجماع بر صحت یوم عاشورا می کند.

«عبارت صاحب جواهر(ره)»

«والثامن بلا خلاف اَجِدُهُ فیه بل فی ظاهر الغنیه، الاجماع علیه، صوم یوم العاشورا وهی یوم العاشر من المُحَرِّمِ التی قُتِلَ فیه ابا عبد الله(ع)»[1]

ما باید بررسی کنیم این عملِ مستحبی که ترک آن ارجح است چه عاملی سبب ارجحیَّت ترک آن شده است؟

در اینجا دوتا عامل داریم:

1)وقتی نهی تعلُّق می گیرد به فعل صوم یوم عاشورا عنوان اولیِّة برای صوم یوم عاشورا که نهی بر آن تعلُّق گرفته است،فعل صوم روز عاشورا است، وترک صوم ارجحیَّت دارد ،نهی به اتیانِ صوم عاشورا تعلُّق گرفته است، پس ترکش امر دارد، پس همان فعل صوم عاشورا به عنوان یم عام امر دارد،پس صوم روز عاشورا هم امر بر فعل دارد ونهی از فعل دارد، در اینجاترک که عنوان اولی است یک عنوان ثانوی دیگرش(به خاطر اینکه بنی امیه لعنة الله علیهم)وآن کراهت است.

در هر صورت بنی امیة به شکرانه پیروزی شان بر امام حسین(ع)فتوا دادند روزه گرفتن مستحب است ولی ائمه مداومت بر ترک آن می کردند، واین ترک صوم عاشورا دارای یک عنوان ثانوی است که باعث ارجحیت ترک صوم روز عاشورا شده است. واین انطباق سبب ارجحیت ترک صوم می شود.

"عبارت صاحب کفایة"

«امَّا القسم الاول: فالنهی تنزیهاً عنه بعد الاجماع علی انَّه یقع صحیحااًمع ذلک یکون ترکه ارجح، کما یظهر من مُداومة الائمه علی ترکه، اِمَّآ لاجل الانطباق عنوان ذی المصلحة علی الترک فیکون ترکه کالفعله ذی مصلحةٍ موافقةٍ للغرض و ان کان مصلحة الترک اکثر، فهما حینئذٍ من قبیل المُستَحَبِّین ،فیحکم بالتخییر بینهما.....والا فتعیَّنَ الاهمَّ ، فان کان الاُخری صحیحاً حیث اَنَّه کان راجحاً و موافقاً للغرض، کما هو الحال فی سائر المُستحبَّات المُتزاحمات کالواجبات......»[2]

اشکال بر صاحب کفایة:مانحن فیه مثل سائرمستحبات نیست چون در سائر مستحبات شما هرکدام از طرف مُتزاحمین را که بگیرید قابلیت تقرُّب را دارد ولی در مانحن فیه قابلیت تقرب را ندارد ولی فعل صوم یوم عاشورا مرجوح است پس قابلیت تقرب ندارد.

صاحب کفایة جواب می دهند: هر مرجوحی را شما ناقص ندانید چون مرجوح دو قسم است:

الف)مرجوح به معنای داشتن خزازه ومفسده

ب) مرجوح به معنای اقلُّ ثواباً

که صوم یوم عاشورا از مرجوحیَّات قسم دوم است، لذا هم ترک وهم انجام صوم یوم عاشورا تَقَرُّبیَّت دارد حال انجامش اَقَلُّ ثواباً است.

لذا می توان گفت ما نحن فیه مثل سائر مُستحبات جزء مُتزاحمات است واینکه ترک ارجح است دارای دو عامل است:

1)ترک یک عنوانِ ثانوی باترک آن فعل

قسم دوم انشاء الله جلسه بعد