موضوع: البیع/معاطاة /آیا شرائط بیع به صیغه باید در معاطاة رعایت شود؟

بحث ما در باره ی این بود که آیا شرائط بیع به صیغه وهمچنین احکام بیع به صیغه در معاطاة جریان پیدا می کند یا نه؟

این مبحث در دو مقام مورد بحث قرار می گیرد:

1)جریان یا عدم جریان احکام بیع به صیغه در معاطاة.

مرحوم شیخ انصاری(ره):رعایت این شرائط را اقوی دانسته اند.نکته مهم: به نظر استاد در کلام شیخ انصاری در دوجای مختلف مکاسب تنافی وجود دارد:

شیخ انصاری در یکجا گفته اند:

« والاقوی اعتبارها وان قلنا بالاباحة، لانَّها بیعٌ عُرفیٌّ وان لم یفد الا الاباحه و مورد الادلة الدالة علی اعتبار تلک الشروط هو البیع العرفی لا نصوصٌ العقدی، بل تقییدها بالبیع العقدی تقییدها بغیر الغالب(ای بفردٍ نادر)»[1]

توضیح تنافی:ما نمی توانیم مطلق بودن ادله را بر بیع به صیغه حمل کنیم چون بیع به صیغه جزء افراد نادرهست، چون قبلاً گفت انصراف دارد بیع به بیع به صیغه.

مرحوم شیخ انصاری ادله شروط را به بیع بالصیغه، حمل افراد بر نادر هست که صحیح نیست ، واین کلام با کلام قبلی که گفت بیع انصراف دارد به بیع به صیغه، در کلام امروزش شیخ فرمود: ادله شروط مطلق هست که هم شامل بیع بالصیغه وهم معاطاة می شود، واگر ما بخواهیم بیع به صیغه را مراد بیع بدانیم، انصراف دارد به بیع به صیغه.

مسئله دوم:اشکال محقق اصفهانی(ره) بر شیخ انصاری(ره)

اشکال: شیخ انصاری گفته باید شرائط بیع را به بیع به صیغه حمل کنیم، واین بر خلاف سیره متشرعه است، چون معاطاة بیع را انجام می دهند وقوی این است که باید شرائط درمعاطاة این است که معاطاة را بیع نمی دانند در حالی که مشهور فقهاء معاطاةرا بیع می دانند.

مختار استاد: ما تفصیل قائل می شویم بین اینکه متعاطیین قصد اباحه عوضین می کنند یا قصد تحمیل بر لزومی به رعایت شرائط بیع به صیغه نیست ولی اگر چنانچه متعازیین قصد تملیک کردند .

مقام دوم: آیا احکام بیع در معاطاة باید رعایت شود یا نه؟مثل عدم ربا یا مثل داشتن خیار؟

*ما باید این بحث را مبنایی حل کنیم:

پس چون مبانی مختلف هست اقوال هم مختلف می شوند،

(بر مبنای کسانی که قائلند معاطاة افاده ملکیت لازمه می کند که شیخ مفید بودند) در اینصورت باید تمام احکام بیع به صیغه باید تماماً در اینجا لازم الرعایه هست.

مبنای دوم: معاطاة افاده ملکیَّت جائزه می کند ، پس همانگونه که بیع ربوی در بیع بالصیغه حرام است در بیع بدون صیغه هم حرام است.