موضوع: معاطاة/اقسام معاطاة /وجوه شیخ انصاری(ره)

بحث در معاطاة بود.

«اقسام معاطاة»

*شیخ انصاری(ره) دو قسم از اقسام معاطاة را بیان کردند وصاحب جواهر هم دوقسم را بیان کردند

«وجوه شیخ اعظم انصاری(رضوان الله تعالی علیه)»

وجه اول: هر یک از متعاطیین قصدشان از اعطاء اباحه تصرف دیگری درآن مال باشد ، یعنی تملیکی وجود ندارد بلکه فقط اباحه تصرُّف است.

وجه دوم:هریک از متعاطیین قصدشان از اعطاء مال تملیک مال باشد وقصد هر کدام تملیک طرفینی است.

پس این قسم دوم معروف وشایع از بیع معاطاتی همین قسم است.

«عبارت شیخ انصاری(ره)»

"وهو یتصوَّرُ علی وجهین ، احدها اَن یَبِیح کلٌّ منهما للآخر التَّصَرُّفَ فیما یُعطیه ، من دون نظرٍ علی تملیکه "[1]

(پس در قسم اول از معاطاة، فقط اباحه تصَرُّف است.)

الثانی: ان یَتَعاطیا علی وجه التملیک.

صاحب جواهر(ره) دو صورت دیگر را ذکر کرده اند تحت عنوان وجه سوم وچهارم.

وجه اول صاحب جواهر(ره):متعاطیین قصد بیع یا اباحة را ندارند بلکه قصدشان از اعطاء مال فقط بذل مال است.

وجه دوم: هریک از متعاطیین با اعطاء مال به همدیگرقصد تملیک مطلق بکنند، اعم از اینکه این صُلح باشد، غیر صُلح باشد، پس در قسم چهارم قصد متعاملین تملیک در بیع اختصاص داده باشد.

«عبارت صاحب جواهر»

"قال فی الجواهر:ثالثها:ان یقع العمل ممن المتعاطیین من غیر قصد البیع ولا تصریح بالاباحة المذکورة بل یُعطی البقَّال مثلاً شیئاً لیتناول عوضه فیدفعه الیها، رابعها:ان یقصد الملک المطلق"[2]

«عبارت شیخ انصاری(ره)»

"رابعها: ان یقصد الملک المطلق دون خصوص البیع "یعنی در صورت چهارم متعاطیین قصد تنلیک مطلق دارند.

شیخ انصاری(ره):در هر دو وجه صاحب جواهر اشکال می کنند.

اشکال شیخ انصاری(ره) بر صورت سوم

معاطاة بدون قصد تملیک (چون اعطاء واخذ از اعمال ارادی انسان هست)قابلیَّت انطباق عنواین ِ مختلف بیع را خواهد داشت، ولذا معنی ندارد که اعطاء واخذ بدون قصد یکی از عناوین باشد، بله اگر اعطاء واخذبدون عنوان واخذ باشد بع عبارت دیگر: تقابل بی الاعراضین خواهد بود یا مثل وکالت که در ان متعاطیین قصد توکیل دارند اینکه صاحب جواهر گفتند بدون قصد تملیک باشد صحیح نیست.

«عبارت شیخ اعظم انصاری(ره)»

ویُرَدُّ الاول بامتناع خُلُوِّ الدافع عن قصد عنوانٍ من عناوین البیع والاباحة او العاریة او القرض او غیر ذلک من العناوین الخاصَّة "[3]

نظر استاد:با توجه به کلام شیخ انصاری(ره) اباحه در کلام ایشان اباحه اصطلاحی است ، چون ما در معاملات دو نوع اباحه داریم:

1)اگر بیع از بین رفت ضمانتی در بین وجود ندارد.

2)اباحه ای که اگر بیع از بین رفت مُستَعیر ضامن خواهد بود .

حال یک سوال مهم اینجا مطرح می شود که: آیا اشکال شیخ اعظم اصاری(ره) بر کلام صاحب جواهر وارد است یا خیر؟