اشکال مرحوم نائینی:

«قد ذكر لمادّة الأمر معان عديدة، حتّى أنهاها بعض إلى سبعة أو أكثر، و عدّ منها: الطّلب، و الشّأن، و الفعل، و غير ذلك. و قد طال التشاجر بينهم في كون ذلك على نحو الاشتراك اللّفظي أو المعنوي، و حيث لم يكن البحث عن ذلك كثير الجدوى، فالإعراض عنه أجدر. و ان كان ادّعاء الاشتراك اللّفظي بين تمام المعاني السبعة بعيدا غايته، بل لا يبعد ان يكون ذلك على نحو الاشتراك المعنوي بين تمام المعاني السبعة، أو ما عدى الطّلب منها، و انّه بالنّسبة إلى الطّلب و ما عداه مشترك لفظي كما في الفصول، بل مال شيخنا الأستاذ مدّ ظلّه، إلى انّ مادّة الأمر موضوعة لمعنى كلّي و مفهوم عامّ جامع للمعاني السّبعة، نحو جامعيّة الكلّي لمصاديقه، و ان كان التّعبير عن ذلك المعنى العامّ بما يسلم عن الأشكال مشكلا، إلاّ انّ الالتزام بالاشتراك اللّفظي أشكل.» [1]

توضیح :

    1. بحث از معانی «ا م ر»، فائده چندانی ندارد.

    2. اگرچه بعید است که « ا م ر» بین همه هفت معنا، مشترک لفظی باشد.

    3. بلکه بعید نیست که بگوییم مشترک معنوی بین هر هفت معنی است و یا مشترک لفظی است بین طلب و یک معنی که برای شش معنای دیگر مشترک معنوی است.

    4. امّا شیخنا الاستاذ قائل به یک معنی که مشترک معنوی بین هفت معنی است، شده بود.

    5. البته اشاره به آن معنی کلی که هر هفت معنی برای آن مصداق باشند، مشکل است ولی قبول اشتراک لفظی مشکل تر است.

ما می گوییم:

    1. تعبیر «شیخنا الاستاذ»، مربوط به مقرر است و لذا این قول قول مرحوم نائینی است. والشاهد علی ذلک عبارت اجود التقریرات است که همین قول را به مرحوم نائینی منتسب کرده است. [2]

    2. اینکه بحث از معنای ماده «امر» قلیل الجدوی است، سخن کاملی نیست چراکه ـ چنانکه مرحوم آخوند فرمودند ـ در روایات این لفظ به کار رفته و فهم آن دسته از روایات، مبتنی بر فهم این لفظ است.

    3. اللهم الا ان یقال: که این مسئله یک مسئله اصولی نیست بلکه مربوط به فقه است و مثل هر واژه دیگری باید در جای خود مورد بررسی قرار گیرد و لذا طرح آن در علم اصول خالی از فائده است.