آدمیوقتی مریض می شود:علم دارد یا ظن عقلایی که در صورت عدم تداوی هلاک می شود: تداوی واجب است مطلقاًعلم دارد یا ظن عقلایی که در صورت عدم تداوی، عضوی از او هلاک می شود: تداوی واجب است مطلقاچنین علم و ظنی وجود ندارد:تحمل بیماری حرجی است:تحمل بیماری حرجی نیستتداوی مستلزم حرام نیست: تداوی مباح استتداوی مستلزم حرام استبه سبب شرب خمر نیست: تداوی مباح استبه سبب شرب خمر است: تداوی مکروه است.تدامستلزم حرام است: تداوی حرام استتداوی مستلزم حرام نیست: تداوی مباح است (الاّ در فروض مستحب و مکروه)آدمیوقتی مریض می شود:علم دارد یا ظن عقلایی که در صورت عدم تداوی هلاک می شود: تداوی واجب است مطلقاًعلم دارد یا ظن عقلایی که در صورت عدم تداوی، عضوی از او هلاک می شود: تداوی واجب است مطلقاچنین علم و ظنی وجود ندارد:تحمل بیماری حرجی است:تحمل بیماری حرجی نیستتداوی مستلزم حرام نیست: تداوی مباح استتداوی مستلزم حرام استبه سبب شرب خمر نیست: تداوی مباح استبه سبب شرب خمر است: تداوی مکروه است.تدامستلزم حرام است: تداوی حرام استتداوی مستلزم حرام نیست: تداوی مباح است (الاّ در فروض مستحب و مکروه)با توجه به آنچه گفتیم:

نکته1:

در مورد ظنّی که مجوّز ارتکاب محرمات در هنگام تداوی است، لازم است به نکته ای توجه کنیم. مرحوم نراقی چنانکه خواندیم ظن غالب را هم حکم علم دانستند و در عین حال فرموده بودند که این ظن باید در شخص بیمار پدید آید.

دراین باره می توان گفت با توجه به مجموع ادلّه و هم‌چنین با توجه به تناسب حکم و موضوع، این ظن، ظن کارشناس است و لذا اگر فرد خود ظن به «معالجه توسط این دارو ندارد» ولی کارشناسان چنین ظنی دارد، جایز است که دارویی که حرام است را مصرف کند، ولی اگر کارشناس چنین ظنی ندارد و خود فرد چنین ظنی دارد چنین ظنی حجت نیست.

اضف الی ذلک آنکه:

اگر محتمل قوی است مثلا احتمال می رود که بیماری به مرگ منجر شود ولی احتمال اثر بخشی دارو پائین است (چه احتمال شخصی و چه احتمال نوعی) باز هم می توان مرتکب حرام شد.

به عبارت دیگر ملاک در این امور آن است که کارشناسان با توجه به «احتمال و محتمل» بیمار را مضطر به این دارو بداند، در چنین مواردی شرعاً می توان حکم به حلّیت استعمال داد.

اللهم الا ان یقال:

علم شخص بیمار هم در چنین مواردی، حجت نیست، بلکه علم در چنین مواردی به حکم بنای عقلا، علم موضوعی است، و حتی اگر هم فرد علم دارد ولی کارشناس چنین نظری ندارد، ارتکاب جایز نیست.

نکته 2:

تداوی به رُقیَه و عُوذَه (طلسم، افسون، بازوبند)

در برخی روایات، تصریح شده است که اگر طلسم ها یا افسون هایی از آیات قرآن یا ادعیه و اذکاری که معنایش معلوم است، ساخته شود، استفاده از آنها جایز است ولی اگر چیزهایی باشد که معنایش نامعلوم است، استفاده از آنها جایز نیست.