مقدمه6: اقسام تغییر جنسیّت

الف) تغییر جنسیّت در افراد سالم

(کسانیکه فاقد مشکل جسمی هستند و از نظر ظاهری کاملاً مرد و یا کاملاً زن هستند) منظور آن است که عده ای (مذکر یا مونث) فاقد مشکل جسمی بوده و از نظر ظاهر، کاملاً مرد یا زن هستند، اما از روی هوس و تمایلات زودگذر، خواهان تغییر جنسیت می باشند.

ب) تغییر جنسیت در افراد خنثی

در جراحی تغییر جنسیت، یکی از دو آلت تناسلی که ضعیف، کوچک یا غیرمناسب تشخیص داده شده است، حذف و دیگری تقویت و جایگزین می شود. در این حالت، بیمار دو جنسی، به یکی از دو جنس مذکر یا مونث تبدیل می شود. این نوع تغییر جنسیت ها از گذشته تا به حال وجود داشته و اساساً هیچ مخالفی برای آن وجود ندارد، چون بیماری آنان محرز و ثابت است وحتی فقیهان و حقوقدانان اهل سنّت که با تغییر جنسیت مخالف هستند، با تغییر جنسیت این گروه مخالفتی ندارند، و در واقع تغییر جنسیت به منزله معالجه و خروج شخص خنثی یا دو جنسی از بلاتکلیفی جنسی است.

ج) تغییر جنسیّت در افراد ممسوح

در زبان فقه، منظور از ممسوح، شخصی است که نه آلت مردانه داشته باشد و نه آلت زنانه. این عده نیز با عمل جراحی، به یکی از دو جنس مذکر یا مونث نزدیک یا تبدیل می شود.

د) تغییر جنسیّت در تراجنسیّتی ها (خنثی روحی)

این گروه از نظر ظاهری و فیزیکی مشکلی ندارند ولی از نظر روحی خود را متعلق به جنس مقابل می دانند؛ بر اساس شواهد و قرائن و نیز بر اساس گفته های روان پزشکان، در اغلب موارد، این گونه بیماران غیر قابل معالجه هستند.

بیماران تراجنسیتی (ترانیس ها یا Tsها) بیماران بسیار مرموز و نادری هستند. گاه تمام راه های درمانی که آموخته ایم و یا در تجربه به دست آورده ایم، در مقابل این گونه بیماران بی فایده است در این صورت، هیچ راهی برای درمان آنان غیر از تغییر جنسیت وجود ندارد.

هـ) تغییر جنسیّت به منظور کشف جنسیّت (تعیین جنسیّت)

در مواردی، به علّت عدم رشد کامل جنسی، تکوین دستگاه تناسلی خارجی به درستی صورت نپذیرفته و جنسیت حقیقی پنهان مانده است و والدین با نگریستن به ظواهر امر، برای نوزادی که در حقیقت پسر است شناسنامه دختر گرفته و یا بالعکس، برای دختر شناسنامه پسر می گیرند و تحصیلات آنان نیز بر همین پایه انجام می گیرد. این عده تا کودکند، متوجه گرفتاری خود نمی شوند؛ اما وقتی بالغ شدند، از آن جا که به جنس مخالف تمایلی پیدا نمی کنند، متوجه نقص خود شده و اغلب، چون چاره ای برای مشکلات خود نمی بینند با مشکل مواجه می شوند، عمل جراحی این نوع در حقیقت، عملی برای کشف جنسیت است و نه برای تغییر جنسیت یعنی با عمل معلوم می شود که آنچه در زیر پوست نهان است چیست.

ما می گوئیم: تقسیم دیگری نیز برای تغییر جنسیت می‌توان مطرح کرد به این معنی که گاهی در اثر تغییر جنسیت، فرد تبدیل به جنس مخالف می شود ولی گاه با تغییر جنسیت، صرفاً آلت تناسلی فرد تغییر می‌کند و فرد از نظر روحی و هورمونی در جنس سابق باقی می ماند.

مقدمه7: تراجنسیتی چیست؟

تراجنسیتی حالت کسی است که دارای جنسیت مشخص و معین است، ولی قویّاً اعتقاد دارد که او متعلّق به جنس مخالف است، رفتارش را با رفتار جنس مطلوب خود مطابقت می دهد و سعی می کند که با استفاده از امکانات پزشکی و جراحی، جسم خود را نیز مطابق جنس مطلوب در آورد و شناسنامه خود را عوض کند.

همچنین، در تعریف تراجنسیتی (ترانس سکشوالیسم)، چنین گفته شده است: ترانس سکشوالیسم کسی است که جنس روانی وی با سایر ملاک های تعیین جنس، یعنی جنس کروموزومیک، هورمونال و آناتومیک او در تعارض است. چنین شخصی خود را قربانی یک اشتباه نابخشودنی طبیعت یا پدر و مادر تلقی می کند؛ زیرا از نظر وی، در حالی که جنس روانی وی اقتضای مرد بودن داشته، جنس ظاهری وی در شکل زن متجلّی شده است، لذا این فرد سعی می کند که چاره ای برای معالجه این نقص و یا برطرف ساختن این عدم انطباق بیابد.

ترانس سکشوالیسم را باید از فرد خنثی یا دو جنسی (هرمافرودیت) تمییز داد: فرد خنثی تعارض جنسی‌اش در همان مرحله جنسی آناتومیک است، یعنی هم ظاهر و آلت جنسی مردانه دارد و هم زنانه.

بیماری فوق هم در مردان و هم در زنان یافت می شود؛ با این تفاوت که این بیماری در مردان بیش از زنان است، مردان دچار این اختلال با آرزوی زندگی کردن به عنوان یک زن، اشتغال ذهنی پیدا می کنند، این قبیل مردان، رفتار، لباس پوشیدن و اطوار گری های زنانه را به درجات مختلف نشان می دهند.

زنان دچار این اختلال با آرزوی زندگی کردن به عنوان یک مرد اشتغال ذهنی پیدا می کنند. این اشتغال ذهنی ممکن است به صورت میل شدید برای ایفای نقش اجتماعی یک مرد یا بدست آوردن ظاهر جسمانی مردانه از راه مصرف هورمون های مردانه یا جراحی تغییر جنسیت، نشان داده شود.

در مورد میزان شیوع این بیماری در مقیاس جهانی، دیدگاه های مختلفی بیان شده اسن. پروفسور بهرام میر جلالی، تغییر جنسیت، که بیش از 500 بیمار را تغییر جنسیت داده می گوید: «این بیماری روان دگر جنسی در تمام اجتماعات وجود دارد و تعداد بیماران ترانس سکس در کلیه آمارهای ممالک در حدود 4 تا 6 در هر صد هزار تولد می باشد و این تعداد به هیچ وجه به ملیت، نژاد، فرهنگ و تربیت گر اجتماعی بستگی ندارد و در تمام دنیا، این بیماری با همین نسبت وجود دارند»

دکتر کاپلان و سادوک معتقدند که در زمینه شیوع این بیماری، آمار دقیقی در دست نیست اما به نظر می رسد در مردان شایع تر است، به طوری که در مردان یک در سی هزار و در زنان یک در صد هزار گزارش شده است.

دکتر صمد آقایی درباره آمار این بیماری می گوید: «این بیماری نادر است. از هر یک صد هزار نفر مرد، یک نفر بدین عارضه مبتلا می شود در صورتی که این نسبت در زنان بیمار، یک در برابر هر چهارصد هزار نفر می باشد.»

در ایران نیز همانند سایر نقاط جهان، آمار دقیقی در مورد بیماری تراجنسیتی وجود ندارد تعداد مراجعین به پزشکی قانونی، جهت کسب مجوز تغییر جنسیت، از سال 1366 تا 1380 حدود 270 نفر بوده است که از این تعداد،200 نفر مرد و 70 نفر زن بوده اند.

با توجه به مطالب پیش گفته می توان گفت: اصولا در علم پزشکی برای درمان اختلال هویت جنسی (از نوع تراجنسیتی) به ترتیب یکی از سه روش زیر مد نظر است:

    • روش اول: روان درمانی

    • روش دوم: هورمون درمانی

    • روش سوم: انجام جراحی تغییر جنسیت.

مقدمه8: خنثی (دو جنسیتی چیست؟)

«ابهام جنسی» یکی از مسائل مهم فقه و دانش پزشکی است بار ژنتیکی در داخل سلول های انسان و بسیاری از موجودات زنده، به صورت رشته هایی که «کروموزوم» نامیده می شوند حضور دارد. انسان دارای 46 کروموزوم است. کروموزوم ها دو نوع هستند: کروموزوم های جنسی و کروموزوم های غیر جنسی.

کروموزوم های غیر جنسی در واقع تعیین کننده اکثر خصوصیات هر دو جنس هستند که میان آن ها مشترک است ولی کروموزوم های جنسی، صفات ویژه هر جنس را تعیین می کنند.

صفات خاص هر جنس، شامل خصوصیات بدنی و فیزیولوژیک ویژه آن جنس، با کروموزوم های جنسی آن جنس مرتبط و نیز اختلال در کروموزوم های جنسی، سبب اختلال های خاص هر جنس می شود.

بنابر این وضعیت کروموزومی xx(مونث) وxy(مذکر) زمانی تعیین کننده جنسیت خواهد بود که اختلالی در رشد طبیعی مجرا به وجود نیاید. هر گونه اختلال در این روند تکاملی جنین را به سمت «دو جنسی شدن» یا «هرمافرودیسم» سوق خواهد داد. به عبارت دیگر: هرمافرودیسم به تمام حالاتی اطلاق می شود که در آن ها پدیده های عضوی غیرطبیعی ناشی از اختلال عمل تمایز یافتن دو جنس وجود داشته باشد.

خنثی در لغت: خنثی به لحاظ لغوی از واژه (خَنث) به معنای:لین، نرمی و ملایمت اخذ شده است و جمع آن خَناثی و خِناث است. گاه به معنای: شبیه بودن و تمایل داشتن به چیزی آمده است. در لغت چنین گفته شده است:

«خَنَّثَ الرَّجُلُ كلامَه إِذا شَبَّهَهُ بكلام النِّسَاءِ ليناً و رَخَامَةً»[1] «وقتی گفته می شود: مرد کلامش را خنثی کرد، منظور این است که سخن خویش را شبیه زنان نرم و آهسته نموده است.»

ابن عباس، چنین می گوید:

«لعن رسول الله صلى الله عليه و سلم المخنثين من الرجال، و المترجلين من النساء.»[2] «رسول خدا مردی را که خویش را شبیه زنان درآورد، و زنی را که خویش را شبیه مردان در آورد، لعنت کرده است.»

خنثی در معنای مجازی آن در زبان فارسی، و شاید در زبان عربی،در مورد کسی یا چیزی به کار می رود که خصوصیت نوع خود را به طور آشکار یا فعال ندارد. به عبارتی دیگر: با حالتی بدون علاقه به طرفین امر، یا بی تفاوت گاه گفته می شود: فلانی طوری خنثی رفتار می کند که هیچ کس متوجه تمایلاتش نمی شود.

خنثی در اصطلاح فقه: به تناسب همین معنایی که در لغت برای وازه «خنثی» وجود دارد، در فقه نیز از آن استفاده شده است. بنابراین، معنای خنثی در اصطلاح فقه، به معنای لغوی آن نزدیک است. خنثی در فقه به کسی می گویند که نه حقیقتا مرد است و نه حقیقتا زن است، بلکه به هر دو تمایل دارد و شاید اساسا به هیچ یک از دو گروه تمایل نداشته باشد. در توضیح معنای فقهی خنثی، نکات زیر بیان می شود: در معنای مشهور فقهی، خنثی کسی است که هم آلت مردانه و هم آلت زنانه، هر دو را دارد.

صاحب معجم اصطلاحات فقهی می گوید:

«الخنثی من یجمع فی تکوینه الجسد بین الذکورة و الاُنوثة.»[3]

توضیح: «خنثی کسی است که در جسم خویش، مذکر بودن و مونث بودن را دارا می باشد.»

معنای فوق، از سوی بسیاری از فقیهان اسلامی بیان شده است. از نظر آنان،«خنثی» یا «دو جنسی» کسی است که هر دو آلت مردانه و زنانه را دارد. علامه حلّی در تعریف خنثی می گوید:

«الخنثی و هو من له فرجان»[4]

توضیح: «خنثی کسی است که دارای دو آلت (مردانه و زنانه)است.»

علامه حلی می گوید:

«الخنثی من له فرج الرجال و النساء»[5]

توضیح: خنثی کسی است که برای او دو آلت تناسلی مردان و زنان وجود دارد.

امام خمینی در تحریر الوسیله می گوید:

«خنثی، بأن کان له فرج الرجال و النساء»[6]

توضیح: «خنثی به این معنا که برای شخص آلت تناسلی مردان و زنان وجود دارد.»

از نظر این عده از لغوی ها و فقیهان اسلامی، اساسا کسی که هیچ کدام از آلت تناسلی مردانه و زنانه را ندارد، داخل در تعریف «خنثی» نیست بلکه به چنین فردی اصطلاحا «ممسوح» می گویند.

گاه در معنای خنثی گفته می شود: خنثی کسی است که یا دارای هر دو آلت تناسلی مردانه یا زنانه است، و یا اساسا فاقد آلت تناسلی مردانه و زنانه است(ممسوح).

این معنا، از سوی برخی لغوی ها و عده ای از فقیهان اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. لغت نامه دهخدا می گوید: خنثی کسی است که هر دو اندام را دارد یا آن که هیچ یک از دو اندام را ندارد نه مرد و نه زن.

نیز در تعریف خنثی گفته شده است: خنثی، کسی است که (هر دو)آلت مردانگی و زنانگی در او هست یا کسی که از سوراخی ادرار می کند، و آلت مرد و زن را ندارد.

جرجانی در این باره می گوید:

«الخنثی فی الشریعة شخص له آلتا الرجال و النساء اولیس له شیء منها اصلاً»[7]

خنثی در شریعت اسلام به کسی گفته می شود که دارای هر دو آلت مردانه و زنانه است، یا این که اساسا هیچ کدام از دو آلت مردانه و زنانه را ندارد.

ایت الله محمد صدر در تعریف خنثی می گوید:

«الخنثی هو الانسان الذی یجمع بین عورتی الرجل و المرأة، او تنعدم لدیه کلتا العورتین.» [8]

توضیح: همانا خنثی، انسانی است که دو آلت مردانه و زنانه را در وجود خویش جمع کرده یا این که دو آلت در او مفقود است.

به این ترتیب خنثی دارای دو تعریف است، البته از نظر ریشه لغوی، خنثی کسی است که هیچ اثری از زن و مرد را ندارد و لذا با ممسوح سازگارتر است ولی احتمالاً بر هر دو طایفه اطلاق می شود.