نکته7:

اگر چند نفر یک تصویر را ساختند چه حکمی دارد؟

مرحوم سید یزدی در این‌باره می‌نویسند:

«لو اشترك اثنان أو أزيد في عمل صورة كان محرّما و يعاقب كلّ منهما على ما فعله لصدق التّصوير المحرّم و دعوى أنّ الصّادر من كلّ منهما ليس إلّا البعض و قد مرّ أنّ بعض الصّورة ليس بمحرم مدفوعة بأنّ ذلك فيما لم يكن في ضمن الكلّ و إلّا فمع حصول الكلّ يكون كلّ جزء منه محرّما... فإن قلت فرق بين أن يكون الكلّ صادرا من واحد أو اثنين ففي الثّاني نمنع حرمة جميع الأجزاء لأنّ كلّ واحد منهما مكلّف مستقلّ و لا يصدق أنّه صوّر صورة فلا يكون الكلّ حراما ليكون كلّ جزء منه حراما قلت نمنع عدم حرمة الكلّ حينئذ فإنّه صورة صادرة من الفاعل القاصد المختار و هو مجموع الاثنين و إذا كانت محرّمة فيحرم أجزاؤها فإن قلت إنّ قوله ع من صوّر صورة أو مثّل مثالا أو نحو ذلك لا يشمل إلّا الأشخاص و المفروض أنّ كلّ شخص لم يصدر منه الصّورة بل بعضها قلت نمنع أنّ المراد الأشخاص الخارجيّة بل المراد أشخاص الفاعلين و في المفروض شخص الفاعل مجموع الاثنين فهما فاعل واحد و مصوّر واحد و ذلك كما في قوله من قتل نفسا فإن المراد منه أشخاص القاتلين فيشمل ما إذا كان القتل بالاشتراك فإنّ الشريكين‌ قاتل واحد و كذا في قولنا من ردّ عبدي فله كذا و كذا إذا كان الرادّ اثنين و هكذا و دعوى عدم شمول اللفظ و إنّما هو من جهة المناط كما ترى لا يقال فعلى هذا يلزم استعمال اللّفظ في معنيين لأنه أريد من لفظة من كلّ شخص و كلّ شخصين و هكذا لأنّا نقول المراد كلّ شخص فعل كذا فكأنّه قال كلّ فاعل و الفاعل يصدق على الاثنين و الواحد بمعنى أنّ الاثنين فاعل واحد فلا يكون مستعملا في الواحدات و الاثنينات فإنّ ذلك إنّما يلزم إذا لوحظ الاثنينات بما هي اثنينات لا بما هي واحدات إلّا أن يقال الظاهر من اللّفظ إرادة الأشخاص الشخصيّة الحقيقيّة لا الشخصيّة الاعتباريّة فلا يبقى إلّا أن يكون هناك مناط يستفاد منه التّعميم لكن نقول إنّ المناط موجود فيما نحن فيه أيضا هذا.»[1]

توضیح:

    1. اگر دو نفر یا بیشتر با هم صورت سازی می‌کنند، کار همه آنها حرام است و همه عقاب می‌شوند.

    2. ان قلت: هر یک از آنها جزء عمل را به جای آورده‌اند و ساختن بعض تصویر حرام نیست.

    3. قلت: ساختن جزء در صورتی حرام نیست که در ضمن کل نباشد والا اگر کل محقق می‌شود، ساختن هر جزء حرام است.

    4. ان قلت:«ساختن جزء در صورتی که در ضمن کل باشد» حرام است اگر یک نفر همه اجزاء را می‌سازد ولی اگر چند نفر هستند و هر یک جزئی را می‌سازند بر تک تک آنها «من صوّر صورةً» صدق نمی‌کند. (در جایی که هر یک جزئی را می‌سازد، دلیلی بر حرمت «ساختن کل» نداریم تا جزء حرام باشد).

    5. قلت: در جایی که چند نفر با هم یک کل را می‌سازند، هم کارشان حرام است چراکه «سازنده صورت» دو نفر هستند و این عنوان بر هر دو نفر (باهم) صادق است و وقتی «کل» حرام است، جزء هم حرام است.

    6. فان قلت: «من صوّر صورةً» شامل اشخاص می‌شود، یعنی هر کسی که این کار را می‌کند.

    7. قلت: مراد اشخاص خارجی نیست بلکه مراد «هر فاعل» است و فاعل هم در این «دو نفر روی هم رفته» اند. مثل «من قتل نفساً» که مراد «هر قاتل» است که اگر دو نفر با هم کشتند. بر «دو نفر روی هم» صدق می‌کند. یعنی دو نفر روی هم «قاتل واحد» هستند. (و در من ردّ عبدی که اگر دو نفر با هم عبد را آوردند).

    8. ان قلت: (دعوی) در این دو مثال، لفظ شامل دو قاتل نمی‌شود. بلکه مناط حکم در هر دو هست. قلت: این غلط است [چراکه بالوجدان لفظ شامل می‌شود]

    9. ان قلت: (لایقال) اگر چنین است (که به دو نفر که با هم صورت ساخته‌اند، «من صوّر» صدق می‌کند)، لازم می‌آید استعمال لفظ در اکثر از معنی واحد، چراکه «من» استعمال شده است و چند معنی از آن اراده شده که عبارتند از «هر شخص» (در صورتی که یک نفر سازنده باشد)، هر دو شخص (در صورتی که دو نفر سازنده باشند)، هر سه شخص...

    10. قلت: (لانّا نقول) مراد از «من» همان هر شخص است ولی به معنی «هر سازنده» است و سازنده گاه واحد است وگاه متعدد. (یعنی سازنده گاه واحد حقیقی است که یک نفر باشد و گاه واحد اعتباری که چند نفر با هم باشند)

    11. ان قلت: (الا ان یقال) ظاهر «من صور» یعنی واحدهای حقیقی و شامل واحدهای اعتباری نمی‌شود، مگر اینکه مناطی را استفاده کنیم که شامل واحدهای اعتباری هم بشود.

    12. قلت: (لکن یقول) در ما نحن فیه هم چنین مناطی موجود است [چراکه ظاهراً مناط تشبّه به خالق است که در ساختن هر جزء موجود نیست]