حضرت امام در تبیین این روایات می‌نویسند:

«فإنّ المتفاهم منها وجوب حفظ الموضوع، و يرى العرف جواز إراقته بعد الشراء منافياً لها، خصوصاً مع قوله: «ما يشتري بذلك مال كثير» و الظاهر أنّ المراد ليس نفس الماء، بل ما يترتّب عليه من الخاصّية، و لو ترتّبت تلك الخاصّية بعينها على التراب لا يكون ذلك مالًا كثيراً مع كون وجوده و عدمه على السواء. و التعليل دليل على أنّ وجوب الشراء إنّما هو لتحصيل المصلحة الملزمة، لا لكونه واجداً للماء حتّى يتوهّم عدم المنافاة بين وجوب شرائه و جواز إراقته لتبديل الموضوع.

و بالجملة: لا شبهة في أنّ المتفاهم منها لزوم تحصيل الماء و كون الصلاة مع المائية مطلوبة حتّى الإمكان، و أنّها الفرد الأعلى.»[1]

توضیح:

    1. آنچه از این روایات فهم می‌شود آن است که باید موضوع (وجدان ماء) را حفظ کرد و لذا دور ریختن آب با این، عرفاً منافات دارد.

    2. خصوصاً که امام در روایت می‌فرماید خاصیت خریداری شده، خیلی ارزشمند است.

    3. این در حالی است که اگر آن خاصیت در تیمم بود، خاصیت آب این مقدار زیاد نبود (چراکه تیمم هم قابل تحصیل بود)

    4. ان قلت: تعلیل (و مایشتری...) صرفاً دلیل است برای اینکه فرد باید واجدالماء شود ولی می‌تواند بعد از اینکه واجد الماء شد، آن را دور بریزد.

    5. این با روایت نمی‌سازد، چراکه تعلیل برای این است که آب بخرد تا مصلحت ملزمه وضو را به دست آورد. پس تعلیل فقط برای تحصیل ماء تعبداً نیست.

حضرت امام سپس به دسته دیگری از روایت‌ها اشاره کرده و می‌نویسند:

    1. «و منها: ما دلّت على وجوب الطلب‌، و من الغرائب بل الباطل لدى العرف وجوب تحصيل الماء بالطلب و جواز إراقته بعد الوجدان، و إن أمكن أن يقال: إنّ الطلب واجب لتحصيل العلم بتحقّق الموضوع، فلا ينافي رفع الموضوع اختياراً. لكنّه احتمال عقليّ لا يساعد عليه العرف بحسب ما يتفاهم من الروايات.»[2]

توضیح:

    1. روایات متعددی است که می‌گوید مادامی که وقت باقی است باید درطلب آب بود.

    2. عرفاً نمی‌شود گفت: باید آب را طلب کنید و بعد جایز است آن را دور بریزید.

    3. البته ممکن است بگوئیم پیگیری و تفحّص برای آن است که مکلّف بداند مصداق کدام موضوع است (واجد الماء یا فاقد الماء)

    4. پس می‌توان بعد از تحصیل خود را فاقد الماء کرد.

    5. ولی این با متفاهم عرفی سازگار نیست.

ما می‌گوئیم: روایات دسته سوم عبارت است از:

    1. «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: إِذَا لَمْ يَجِدِ الْمُسَافِرُ الْمَاءَ فَلْيَطْلُبْ مَا دَامَ فِي الْوَقْتِ- فَإِذَا خَافَ أَنْ يَفُوتَهُ الْوَقْتُ- فَلْيَتَيَمَّمْ وَ لْيُصَلِّ الْحَدِيثَ.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ مِثْلَهُ.»[3]

    2. «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: يُطْلَبُ الْمَاءُ فِي السَّفَرِ إِنْ كَانَتِ الْحُزُونَةُ فَغَلْوَةً - وَ إِنْ كَانَتْ سُهُولَةٌ فَغَلْوَتَيْنِ لَا يُطْلَبُ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ.»[4]

حُزُونَه: زمین سنگلاخ

سُهُولَه: زمین نرم

غلوه: دویست متر مسافت (یک تیر)