• 3. «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ وَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: ثَمَنُ الْكَلْبِ الَّذِي لَا يَصِيدُ سُحْتٌ- ثُمَّ قَالَ وَ لَا بَأْسَ بِثَمَنِ الْهِرِّ.» [1]

سند حدیث:

    • سند شیخ طوسی به حسین بن سعید خوب است. حسین بن سعید هم توثیق شده است. نجاشی، فضالة بن ایوب را ثقه دانسته است[2] و او را «مستقیماً فی دینه» بر می شمارد.

    • أبان بن عثمان: سابقاً درباره آن بحث کردیم و او را توثیق کردیم.

    • عبد الرحمن بن ابی عبدالله: نجاشی او را توثیق کرده است. [3]

    • 4. «وَ عَنْهُ عَنِ النَّضْرِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ جَرَّاحٍ الْمَدَائِنِيِّ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَكْلِ السُّحْتِ ثَمَنُ الْخَمْرِ- وَ نَهَى عَنْ ثَمَنِ الْكَلْبِ.» [4]

سند حدیث:

    • شیخ طوسی از حسین بن سعید عن النضر است چراکه نضر از مشایخ حسین است و لذا ضمیر «عنه» به حسین به سعید بر می گردد.

    • نضر بن سُوید صیرفی: نجاشی او را ثقه صحیح الحدیث می داند.[5]

    • قاسم بن سلیمان: توثیق صریح ندارد ولی بیش از 200 روایت در کتاب های اربعه از او نقل شده است. (برنامه رجال او را امامی و ثقه دانسته است).

    • جراح مدائنی: وی تنها مروی عنه قاسم بن سلیمان است و توثیقی ندارد.

***

    • 5. «وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ثَمَنِ كَلْبِ الصَّيْدِ- قَالَ لَا بَأْسَ بِثَمَنِهِ وَ الْآخَرُ لَا يَحِلُّ ثَمَنُهُ.» [6]

سند حدیث:

    • عنه: یعنی عن الحسین بن سعید.

    • قاسم بن محمد جوهری: واقفی است و توثیق خاص نشده است ولی حسین بن سعید بیش از 700 روایت از او نقل کرده است.

    • علی: علی بن ابی حمزه بطائنی، شیخ واقفه است. درباره او و جوهری سابقا بحث کردیم.

    • ابو بصیر: یحیی بن ابی القاسم اسدی است.

    • 6. «وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ مَهْرُ الْبَغِيِّ وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ الَّذِي لَا يَصْطَادُ مِنَ السُّحْتِ.» [7]

    • 7. «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ (الْقَاسِمِ بْنِ الْوَلِيدِ عَنِ الْوَلِيدِ الْعَمَّارِيِّ) قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ ثَمَنِ الْكَلْبِ الَّذِي‌ لَا يَصِيدُ- فَقَالَ سُحْتٌ وَ أَمَّا الصَّيُودُ فَلَا بَأْسَ.»[8]

سند حدیث:

    • شیخ طوسی از احمد بن ابی عبدالله (محمد) بن خالد است.

    • محمد بن خالد، ابو سمینه است که بحث او گذشت.

    • عبد الرحمن بن قاسم که ظاهراً تصحیف عبد الرحمن بن ابی هاشم است.

    • عن القاسم بن الولید عن الولید العماری، تصحیف است و صحیح آن ظاهراً «قاسم بن ولید عماری» است.

    • 8. «الْعَيَّاشِيُّ فِي تَفْسِيرِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ ثَمَنُ الْكَلْبِ سُحْتٌ وَ السُّحْتُ فِي النَّارِ.» [9]

سند حدیث:

    • سند عیاشی تا وشاء (که ثقه است) موجود نیست.

    • توجه شود که این حدیث را وسائل یک بار در باب 14 از عیاشی نقل کرده است و بار دیگر در باب 16 حدیث 6، از کافی و تهذیب نقل کرده است. حدیث در باب 16 به صورت منقح تری نقل شده است. حدیث مذکور چنین است: «وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنْ شِرَاءِ الْمُغَنِّيَةِ- قَالَ قَدْ تَكُونُ لِلرَّجُلِ الْجَارِيَةُ تُلْهِيهِ- وَ مَا ثَمَنُهَا إِلَّا ثَمَنُ كَلْبٍ- وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ سُحْتٌ وَ السُّحْتُ فِي النَّارِ.»[10]

    • سند مذکور قابل قبول است.

    • 9. «وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: السُّحْتُ ثَمَنُ الْمَيْتَةِ وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ مَهْرُ الْبَغِيِّ- وَ الرِّشْوَةُ فِي الْحُكْمِ وَ أَجْرُ الْكَاهِنِ.» [11]

سند حدیث:

    • سند روایت را سابقا بحث کردیم.

    • 10. «وَ عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ مَهْرُ الْبَغِيِّ- وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ الَّذِي لَا يَصْطَادُ مِنَ السُّحْتِ.» [12]

سند حدیث:

    • سند این حدیث با سند حدیث 5 یکسان است.

    • 11. «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ: قَالَ ع أَجْرُ الزَّانِيَةِ سُحْتٌ- وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ الَّذِي لَيْسَ بِكَلْبِ الصَّيْدِ سُحْتٌ- وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ سُحْتٌ- وَ أَجْرُ الْكَاهِنِ سُحْتٌ وَ ثَمَنُ الْمَيْتَةِ سُحْتٌ- فَأَمَّا الرِّشَا فِي الْحُكْمِ فَهُوَ الْكُفْرُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ.»[13]

سند حدیث:

    • این حدیث از مرسلات صدوق است و گفتیم حضرت امام در صورتی که صدوق مستقیما از معصوم نقل کرده باشد حدیث را می پذیرند.

    • 12. «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عَمْرٍو وَ أَنَسِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ فِي وَصِيَّةِ النَّبِيِّ ص لِعَلِيٍّ ع قَالَ: يَا عَلِيُّ مِنَ السُّحْتِ ثَمَنُ الْمَيْتَةِ وَ ثَمَنُ الْكَلْبِ- وَ ثَمَنُ الْخَمْرِ وَ مَهْرُ الزَّانِيَةِ- وَ الرِّشْوَةُ فِي الْحُكْمِ وَ أَجْرُ الْكَاهِنِ.» [14]

سند حدیث:

    • حماد بن عمرو: توثیق مستقیم ندارد.

    • انس بن محمد: توثیق مستقیم ندارد.

    • پدر انس هم معلوم نیست.

    • 13. «وَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ عَنْ سَالِمِ بْنِ سَالِمٍ وَ أَبِي عَدَوِيَّةَ عَنْ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ ع فِي حَدِيثٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص‌ نَهَى عَنْ خِصَالٍ تِسْعَةٍ- عَنْ مَهْرِ الْبَغِيِّ وَ عَنْ عَسِيبِ الدَّابَّةِ يَعْنِي كَسْبَ الْفَحْلِ- وَ عَنْ خَاتَمِ الذَّهَبِ وَ عَنْ ثَمَنِ الْكَلْبِ- وَ عَنْ مَيَاثِرِ الْأُرْجُوَانِ.» [15]

توضیح:

ارجوان معرب ارغوان است و میاثر پارچه ها می بوده از حریر که برای زین به کار می رفته است. در برخی از کتاب های لغت آن را جامه ای بالش مانند که برای تزیین به کار می رفته است، معرفی کرده اند. [المنجد]

سند حدیث:

    • صدوق در «خصال» از ابراهیم بن محمد بن حمزه نقل می کند.

    • ابراهیم توثیق شخصی ندارد ولی از مشایخ صدوق است.

    • سالم بن سالم و ابی عدویه ابی الخطاب و هارون بن مسلم و قاسم بن عبد الرحمن نیز مشخص نیستند.

    • 14. «عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع جُعِلْتُ فِدَاكَ- إِنَّ رَجُلًا مِنْ مَوَالِيكَ عِنْدَهُ جَوَارٍ مُغَنِّيَاتٌ- قِيمَتُهُنَّ أَرْبَعَةَ عَشَرَ أَلْفَ دِينَارٍ- وَ قَدْ جَعَلَ لَكَ ثُلُثَهَا- فَقَالَ لَا حَاجَةَ لِي فِيهَا- إِنَّ ثَمَنَ الْكَلْبِ وَ الْمُغَنِّيَةِ سُحْتٌ.» [16]

سند حدیث:

    • ابراهیم بن ابی البلاد توسط نجاشی و شیخ توثیق شده است. [17]

    • محمد بن حسین بن ابی الخطاب هم توثیق شده است. [18]

در میان روایات اهل سنت نیز روایات متعدده ای دال بر حرمت بیع کلب موجود است. [19]

جمع بندی روایات:

روایات خوانده شده به دو طایفه قابل تقسیم اند:

طایفه اول:

مطلقات (روایاتی که در آنها قید «صید» مطرح نشده و مطلق کلب مورد حکم واقع شده است):

روایات قاسانی (2)، مدائنی (4)، وشاء (8)، سکونی (9)، وصیت نبی (ص) به علی (ع) (12)، نهی رسول الله از خصال تسعه (13) و قرب الاسناد (14) به صورت مطلق از بیع کلب نهی کرده اند.

روایت های دیگر، بیع کلاب را در صورتی که سگ صید نباشند تحریم کرده است.

حضرت امام درباره اخبار مطلقه می نویسند:

«و يمكن إنكار الإطلاق فيهما، و ما يشبه بهما ممّا هي في مقام عدّ جملة من السحت، أو من المنهي عنه، بأن يقال: إنّها ليست بصدد بيان حكم كلّ عنوان، حتى يؤخذ بإطلاقها، بل بصدد بيان عدّ ما هو سحت، نظير أن يقال: إنّ في الشرع محرّمات: الكذب، و الغيبة، و التهمة، و الربا، إلى غير ذلك، أو في الشرع واجبات: الصلاة، و الزكاة، و الحجّ.، أو قوله: «بني الإسلام على خمس: الصلاة و الزكاة.» «3» فإنّه لا يصحّ الأخذ بالإطلاق فيها، فيقال إنّ الكذب مطلقا حرام، و لا بإطلاق وجوب الصلاة لرفع ما شكّ في جزئيته أو شرطيته فيها.و المقام من هذا القبيل، فإنّ قوله: من السحت كذا و كذا، في مقام عدّ أقسام السحت إجمالا لا بيان حكم الكلب و الميتة، فالأخذ بالإطلاق في نحوه مشكل.» [20]

توجه شود که اگر همانند امام گفتیم روایات غیر مقیده، دارای اطلاق نیستند بلکه مجمل هستند، دیگر نمی توان برای اثبات حرمت تکسب سگ های غیر صیاد به این روایت تمسک کرد و هم چنین نمی توان در صورتی که شک ـ چه مفهوماً و چه مصداقاً ـ در حدود قید صید داشتیم به این روایات تمسک کرد. ولی اگر گفتیم این روایات مطلق هستند ولی به روایت دسته دیگر مقید شده اند، در این صورت در صورتی که شک در حدود قید داشتیم، می توان به اطلاق روایات مذکور تمسک کرد. هم چنانکه بیع سگ های غیر صیاد هم مشمول این روایت های مطلقه می شوند.

نکته مهم آن است که در اینجا بحث تمسک به عام در شبهات مصداقیه و مفهومیه خاص نیز مطرح است، بحث را در پایان جمع بندی می کنیم.