ما می گوییم:

    1. اگر همه فرمایش امام را کامل بدانیم، کلام ایشان مبنی بر تصحیف نعمل بر نغمد، مبتنی بر آن است که تغمید (نغمّد) به معنای غلاف ساختن باشد. در حالیکه در کتاب های لغت تغمید به معنای پنهان کردن است (المنجد) و اگر به صورت ثلاثی مجرد به کار رود به معنای در غلاف کردن شمشیر است. [غمدت السیف أغمُدُه = جعلته فی غِمدِه (صحاح اللغه)]

البته ممکن است حضرت امام به مجمع البحرین توجه کرده باشند و از عبارتی از آن مطلب خود را استفاده نموده اند: «غمدتُ السیف أغمُده غمداً من بابی ضرب و قتل : جعلته فی غِمدِه و جعلت له غِمداً.»

امّا در هر صورت «تغمید» به معنای غلاف سازی به کار نرفته است.

    2. برخی از بزرگان بر امام اشکال کرده اند:

«ما ذكره الأستاذ «ره» من التفصيل بعضها حدسيّات يشكل إثباتها. و عمل السيوف يطلق على تصقيلها أيضا. و قد يقال: إنّ تصقيلها كان بسبب الجلود الخشنة الضخيمة. و قوله: «و إنّما علاجنا من جلود الميتة» يراد به أنّ عمل التصقيل لا يحصل إلّا بها، فليس في الرواية الأولى اسم من الإغماد، و إنّما كان يستعمل في التصقيل جلود الميتة من جهة أنّ البغال و الحمير لم يتعارف ذبحها بل كانت تستعمل غالبا إلى أن تموت حتف أنفها.» [1]

ما می گوییم:

    1. صریح روایت قاسم صیقل آن است که «انی اعمل اغماد السیوف» پس روشن است که مراد روایت، استفاده از پوست به عنوان سنباده نیست و اگر این احتمال مطرح باشد درباره پوست ماهی مطرح است.

    2. اینکه بغال و حمیر را رها می کرده اند تا بمیرند، سخن کاملی نیست چراکه اگر واقعاً نیاز بوده است، چه اشکالی داشته که آنها را ذبح کنند و خود را دچار مشکله نکنند، تا حدّی که بخواهند حیوانات وحشی را ذبح کنند.

    3. هم ایشان در نقد عبارت امام می نویسند:

«و في كلام الأستاذ «ره» يوجد نحو تهافت أيضا، إذ حمل قوله: «و نحن مضطرون إليها» تارة على مهانة شغلهم و جعل ذلك شاهدا على عدم كون شغلهم عمل السيوف، و أخرى على توقف شغلهم و دوران تجارتهم عليها.» [2]

ما می گوییم:

    1. حضرت امام «نحن مضطرون» را به عنوان شاهد مهانت (پستی) غلاف سازی نگرفته اند.

    2. امام به صراحت می گویند که صیقل و پسرانش اضطرار به تجارت غلاف داشته اند و نه به میته (چنانکه در عبارت دراسات به اشتباه آمده است).

    3. پس این فراز (نحن مضطرون) شاهدی است بر هر دو مدعای امام، هم شاهدی است بر اینکه شغل آنها غلاف سازی بوده و شمشیر سازی نبوده و هم شاهدی است بر اینکه اضطرار نسبت به تجارت غلاف سازی بوده است و نه آنکه نسبت به میته اضطرار داشته باشند.

جمع بندی روایت ابی القاسم:

اگرچه دلالت این روایت کامل است ولی با توجه به اینکه ما ابی القاسم را در سلسله سند اخذ کردیم ـ علی ما یستفاد من ظاهره ـ و ابی القاسم مجهول است، روایت دارای سند معتبری نیست. هر چند برخی از معاصرین وی را توثیق کرده اند. [برنامه نور].

نکته: الرجل در روایت ابی القاسم ظاهراً با توجه به روایت قاسم، امام رضا علیه السلام است. امّا در مقابل مجلسی، الرجل را به امام هادی یا عسگری و یا امام زمان علیهم السلام تفسیر کرده است. نکته حائز اهمیت آن است که در امر اصطلاح روایات «الرجل» نسبت به امام هادی علیه السلام کثیراً استعمال شده و نسبت به امام کاظم علیه السلام هم با توجه به فضای شدید سیاسی متداول بوده است، امّا نسبت به امام هشتم چرا باید این لفظ به کار می رفته است؟

    1. روایت سوم از روایات مجوّزه انتفاع:

«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنِ زرعة عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ جِلْدِ الْمَيْتَةِ الْمَمْلُوحِ وَ هُوَ الْكَيْمُخْتُ- فَرَخَّصَ فِيهِ وَ قَالَ إِنْ لَمْ تَمَسَّهُ فَهُوَ أَفْضَلُ.» [3]

نکته:

صاحب وسائل روایت را «عن الحسن بن علی عن سماعه» ضبط کرده است در حالیکه در تهذیب و الاستبصار «عن الحسن (حسن بن سعید) عن زرعه عن سماعه» آمده است.

ترجمه:

«سماعه می گوید: از حضرت پرسیدم درباره پوست میته ای که به نمک آمیخته شده و کیمخت است، آن را تجویز فرمودند و فرمودند اگر آن را مس نکند بهتر است.»

سند روایت:

روایت موثقه است به سبب آنکه زرعه از واقفه بوده است و ایضاً روایت مضمره است ولی از زمره مضمرات سماعه است که قابل قبول است.

دلالت روایت:

حضرت امام درباره این روایت می نویسد:

«و هي، مع دلالتها على جواز الانتفاع بجلد الميتة، يظهر منها أيضا وجه الجمع المتقدّم. و من تفسير الكيمخت فيها، يظهر جواز التمسّك بما دلّ على جواز لبسه، على جواز الانتفاع بجلد الميتة، كصحيحة الريان بن الصلت، قال: سألت الرضا- عليه السلام- عن لبس الفراء و السمور- إلى أن قال-: و الكيمخت- إلى أن قال-: «لا بأس بهذا كلّه إلا بالثعالب». نعم، هذا التفسير ينافي ما في رواية علي بن أبي حمزة، حيث فسّر فيها الكيمخت بجلود دوابّ، منه ما يكون ذكيا و منه ما يكون ميتة.» [4]

توضیح:

    1. این روایت هم دلالت دارد بر جواز انتفاع از میته و هم جمع روایات ـ حمل روایات مانعه بر کراهت ـ را تأیید می کند.

    2. هم چنین از تفسیری که از کیمخت شده است، می توان مطلبی دیگر را هم استفاده کرد: روایاتی که در آنها پوشیدن کیمخت تجویز شده است (مثل صحیحه ریان بن صلت). دلیل می شود بر جواز لبس میته و جواز انتفاع از آن.

    3. البته در روایت علی بن ابی حمزه، کیمخت تفسیر شده است به پوست چهار پایان، چه میته باشد و چه مذکی.[5] [ما می گوییم: و این با روایت قبلی که از سماعه خواندیم، سازگار است: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَكْلِ الْجُبُنِّ وَ تَقْلِيدِ السَّيْفِ- وَ فِيهِ الْكَيْمُخْتُ وَ الْغِرَاءُ- فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا لَمْ تَعْلَمْ أَنَّهُ مَيْتَةٌ.»[6] ]