مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / وحدت مستعمل‌فیه و داعی / دیدگاه محقق عراقی و محقق ایروانی

موضوع: مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / وحدت مستعمل‌فیه و داعی / دیدگاه محقق عراقی و محقق ایروانی

کلام ما در جملات خبریه در مقام انشاء بود مثل الجنب یغتسل و یعید صلاته و یا حتی علیک الاعاده.

در مورد جملات خبریه در مقام انشاء و غیر آن سه قول مطرح شد.

1. مستعمل فیه واحد و دواعی مختلف است (محقق خراسانی)

2. مستعمل فیه و دواعی متعدد (آیت الله خوئی و منسوب به مشهور)

3. مستعمل فیه و دواعی واحد هستند (آقا ضیاء عراقی و محقق ایروانی)

ایجاد در داعی و مستعمل فیه در قول سوم نیست و در همان معنای ثبوت و تحقق نسبت استعمال شده است.

کذب لازم نمی‌آید؟

خیر، چون خبر از جعل دارند می‌دهند نه اینکه خبر از مجعول بدهند. (نظر مقرر)

نهایة الافکار ج 1 ص 81: جمله خبریه در مقام انشاء داعی آن همان حکایت و اخبار از ثبوت و یا سلب نسبت است در این موارد اخبار به ثبوت مقتضا با اعتبار ثبوت مقتضی است. اخبار از اینکه مقتضی غسل در فرد وجود دارد چون مسلمان است و در مقام عبودیت متعبد به غسل است و اگر غسل نکرد کذب نیست چون اخبار از مقتضی می‌کند.

به لحاظ ثبوت مقتضی این حکایت صورت می‌گیرد.

طلب از چه فهمیده می‌شود؟ اگر صرف اخبار باشد حکایت باشد و اگر بخواهد خبر از مقتضا به اعتبار ثبوت مقتضی بدهد خبر در مقام انشاء است.

محقق ایروانی: جمله خبری در مقام انشاء کذب لازم نمی‌آید؛ چون اخبار در جمله تعلیقی است، یعنی اگر منقاد باشد غسل می‌کند.

استاد: اگر اخبار معلق است و اگر اخبار از ثبوت مقتضی است پس معنای مستعمل فیه و یا حتی داعی در این دو جمله متفاوت شد و حکایت صرف نیست بلکه حکایت با قید اضافه‌ای شد.

همین تعلیق بر منقاد بودن و اقتضاء داعی را تغییر می‌دهد.

آیا چنین چیزی در شریعت محقق شده که لحاظ اقتضا و یا تعلیق بر انقیاد شده باشد؟ اینگونه نیست و شارع احکام خود را اینگونه بیان نمی‌کند و شارع امر می‌کند تا انقیاد شکل بگیرد.

اشکال مقرر بر اشکال دوم استاد: این‌ها تحلیلی است کجای شریعت آمده ماده امر بنابر چه وجهی دال بر وجوب است؟ و این موارد تحلیل‌های ثبوتی است.

آیت الله خوئی که اشکال نقضی داشتند بر آخوند: پس می‌شود هر جایی انشاء به جای خبر استعمال شود و هذا خلاف الواقع

استاد: برخی جملات اسمیه با برخی دیگر متفاوت است و مراد آیت الله خویی برخی جملات اسمیه است که شامل اشکال نقضی ایشان می‌شود مثل علیک الاعاده اما برخی جملات اسمیه صلاحیت انشاء ندارد مثل زید قائم و نقض آیت الله خویی در جملات اسمیه ای است که صلاحیت انشاء را ندارند.

استاد: تفاوت داعی است که نمی‌گذارد هر جمله اسمیه ای به جای انشاء به کار برود. داعی در موارد علیه الحج با داعی یعید یکی است پس جمله اسمیه به جای خبریه در مقام انشاء می‌تواند به کار رود که اینطور نیست.

دلالت اینگونه جملات بر طلب است یا نه؟

دال بر طلب لزومی است؟

آکدیت در طلب لزومی دارد یا نه؟

ظاهراً در اینکه دال بر طلب است مخالفی در کار نیست و جمله خبریه در مقام انشاء از زاویه مولویت این کار را انجام می‌دهد و مخبر به آن مطلوب مولاست و یعید صلاته، متعلقش مطلوبیت اعاده صلا ة است.

مشهور: خبر در مقام انشاء و حکایت متفاوت است. بله خبر در مقام انشاء دال بر طلب است.

غیر مشهور: اتحاد خبر در مقام انشاء و حکایت (در مستعمل فیه)؛ مولا هم این کار را طلب می‌کند به اقتضای مقام مولویت او ظهور در طلب دارد. مولا برای ابراز مطلوب خود صیغ انشائی و امری دارد و گاهی با جملات خبریه است که ثبوت نسبت اغتسال به جنب را مفروغ عنه در نظر می‌گیرد و طبق مقام مولویت او دال بر طلب دارد.