مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / دیدگاه محقق خوئی

موضوع: مباحث الفاظ / اوامر / صیغه امر / معنای صیغه امر / جملات خبریه در مقام انشاء / دیدگاه محقق خوئی

کلام در جملات خبریه در مقام انشاء بود و مرحوم آخوند مفرمودند اینها ظهور آکد در وجوب دارند.

در این زمینه مطالب کفایه عرض شد و گذشت و آخوند با دو بیان ظهور وجوبی را اثبات کردند.

1. منجر به کذب شدن اگر داعیه اخبار باشد.

2. استفاده از اطلاق که بیان وجوب خفیف و جامع بین ندب و وجوب نیاز به بیان زائده دارد و تحقق وقوع با شدت طلب تناسب دارد.

در نقطه مقابل نظریه‌ای بود که به مشهور منسوب بود: معنای حقیقی در این جملات خبریه در مقام انشاء اراده نشده و منجر به معنای مجازی می‌شود و معنای مجازی مردد بین سه چیزی است که هیچکدام اقرب المجازات نیست و مرجحی هم هیچکدام ندارند و ظهور در وجوب ترجیح بلامرجح است و منجر به اجمال می‌شود ولی افراد در نقطه مقابل مثل محقق خراسانی با این قول مخالفت کردند.

محقق خوئی آکدیت جمله را نمی‌پذیرند؛ بله ظهور در وجوب دارد چون مبرز نفسانی یک وقت با جمله خبریه است و یک وقت با صیغه امر است.

الغاء آکدیت طبق دیگر مبانی

طبق مبنای مشهور: جمله انشاء و خبر از حیث ایجاد و عدم ایجاد فرق می‌کنند، مستعمل فیه جملات انشائیه ایجاد دخیل است اما مستعمل فیه جمل خبریه ایجاد دخیل نیست پس اگر مولا فرمود الجنب یغتسل در مقام انشاء همان چیزی را ایجاد می‌کند که با صیغه امر ایجاد شده و در جمله خبریه ای که ایجاد اخذ نشده فرقی بین صیغه امر و جمله خبریه در مقام انشاء نیست.

و در هر دو ایجاد نسبت طلبیه است.

آیت الله خویی: طبق مبنای مرحوم آخوند هم آکدیت در کار نیست؛ چون آکدیت طبق مبنای محقق خراسانی تصور می‌شود اما ما در مبنای ایشان اشکال می‌کنیم، چون جمله خبریه در مقام انشاء را ایشان همان ثبوت نسبت می‌دانند اما به داعی انشاء، پس اختلاف در داعی است لذا اگر مولا فرمود الجنب یغتسل مراد مولا ثبوت اغتسال برای جنب است که کاشف از رضای اکید مولاست. این مبنا باطل است: اگر این جملات در همان معنا باشند پس هر جمله‌ای که خبریه باشد می‌تواند در مقام انشاء به کار رود و فقط داعی را باید تغییر را داد مثلاً برای امر به قیام بگویید زید قائم حال آنکه فقط جمله خبریه مضارع می‌تواند جانشین انشاء شود پس طبع و خصوصیت جمله خبریه و انشائیه متفاوت است. پس استعمال خبریه در مقام انشاء مجازی است و در غیر موضوع له است و برخی از مجازات را طبع می‌پذیرد و برخی را نمی‌پذیرد.

پس مبنا که رد شد آکدیت از بین می‌رود.

مرحوم آخوند فرمود جمله خبریه در مقام انشاء ظهور در وجوب دارد و منجر به وضع می‌شود یا نه؟

آکدیت اثبات شود یا نه ما اصل ظهور در وجوب را اثبات می‌کنیم.

ما جملاتی مشترک بین اخبار و انشاء داریم: مثل مضارع

حال مستعمل فیه این دو یکی است یا دو تا؟ اگر مستعمل فیه یکی است داعی یکی است یا دو تا؟

آخوند: مستعمل فیه یکی هستند اما داعی دو تا است.

در نقطه مقابل مرحوم خوئی و قول منسوب به مشهور: مستعمل فیه ها دو تا هستند.

اما آقا ضیا و محقق ایروانی در حاشیه: مستعمل فیه و داعی یکی هستند.