فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / اقسام اربعه تقیه / تقیه مداراتی در واجبات / روایات دال بر عدم اجزاء صلاة تقیه ای

موضوع: فقه شعائر / بررسی مصادیق شعائر / تقیّه / اقسام اربعه تقیه / تقیه مداراتی در واجبات / روایات دال بر عدم اجزاء صلاة تقیه ای

حکم تقیه مداراتی در واجبات

کلام ما در روایاتی بود که صلاة با مخالفین را مجزی نمی‌دانستند و نیاز به اعده است، کلام صاحب جواهر اشاره شد که نظر ایشان هم عدم اجزاء نماز تقیه‌ای پشت اهل سنت شدند. کلماتی از بزرگان هم نقل کردند چون قدوة و امام در فرض سنی بودن ضمانت قرائت مأموم را دیگر ندارد.

صاحب وسائل ادامه احادیث را بیان می‌کنند: (که صاحب جواهر به این ترتیب بیان می‌کنند)

[۱۰۷۴۹] ۱ ـ محمّد بن یعقوب، عن محمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد، عن عبدالله بن محمّد الحجّال، عن ثعلبة، عن زرارة قال: سألت أبا جعفر (علیه السلام) عن الصلاة خلف المخالفین؟ فقال: ما هم عندی إلاّ بمنزلة الجدر.[1]

این روایت دو سند صحیح دارد. (بمنزلة الجدر یعنی به منزله دیوار هستند).

ورواه الشیخ بإسناده عن أحمد بن محمّد، مثله. سند شیخ هم به احمد بن محمد صحیح است.

حدیث بعد هم به اعتبار ابراهیم بن هاشم میگویند حسن کالصحیح که ما ایشان را ثقة میدانیم چون علی بن ابراهیم بسیار از ایشان نقل کرده از و اکثار نقل یک جلیل القدر هم در وثاقت ایشان کافی است و اکثار نقل اجلاء نیازی نیست.

[۱۰۸۹۵] ۱۲ ـ وبإسناده عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن محمّد بن أبی عمیر، عن حمّاد بن عثمان، عن الحلبی، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: إذا صلّیت خلف إمام تأتمّ به فلا تقرأ خلفه، سمعت قراءته أو لم تسمع.[2]

سند این روایت هم دو تاست که هر دو سند صحیح است.

[۱۰۸۹۶] ۱۳ ـ وعنه، عن الحسن بن علی بن یقطین، عن أخیه، عن أبیه ـ فی حدیث ـ قال: سألت أبا الحسن (علیه السلام) عن الرکعتین اللتین یصمت فیهما الإِمام، أیقرأ فیهما بالحمد، وهو إمام یقتدی به؟ فقال: إن قرأت فلا بأس، وإن سکت فلا بأس.[3]

حضرت فرمودند اگر آنقدر آهسته خواندی که خودت هم نشنیدی اشکال ندارد و ظهور این روایات اعم از خوفی و مداراتی است. اما علی بن یقطین چون درباری بوده تقیه‌اش خوفی بوده است.

[۱۰۹۱۱] ۱ ـ محمّد بن الحسن بإسناده عن أحمد بن محمّد بن عیسی، عن الحسن بن علی بن یقطین، عن أخیه الحسین بن علی بن یقطین، عن أبیه علی بن یقطین قال: سألت أبا الحسن (علیه السلام) عن الرجل یصلّی خلف من لا یقتدی بصلاته والإِمام یجهر بالقراءة؟ قال: اقرأ لنفسک، وإن لم تسمع نفسک فلا بأس.[4]

موردی است که تقیه خیلی شدید است و بسیار آهسته باید خوانده شود، یعنی اینقدر آهسته باشد که خود فرد هم نشنود. تقیه مداراتی که نباید فرد کناری بشنود.

[۱۰۹۲۶] ۵ ـ وبإسناده عن سعد، عن أحمد بن محمّد، عن الحسین بن سعید، عن القاسم بن عروة، عن عبدالله بن بکیر، عن زرارة، عن أبی جعفر (علیه السلام) قال: لا بأس بأن تصلّی خلف الناصب ولا تقرأ خلفه فیما یجهر فیه، فإن قراءته تجزیک إذا سمعتها.[5]

از باب جمع می‌توان گفت نمازت برای خودت است و قرائت نداشتن تو اشکال ندارد (یعنی عدم اجزاء را برداشت کنیم.) و نهایتاً معارض است با روایات قبلی. سندش هم موثقه است بخاطر عبد الله بن بکیر.

أقول: ذکر الشیخ أنّه محمول علی التقیة، أو علی ترک الجهر دون القراءة. (ذیل روایت گذشته شیخ حر می‌فرمایند)

یا تقیه خیلی شدید است که قرائت خیلی باید آهسته باشد و نمازهای اخفاتی قرائت او مجزی نیست و در نمازهای جهری فقط مجزی است و یا برداشت کنیم که جهر را ترک کن نه قرائت را و یا معارض با روایات قبل است.

[۱۰۹۲۴] ۳ ـ وعنه، عن صفوان، عن عبدالله بن بکیر، عن أبیه بکیر بن أعین قال: سألت أبا عبدالله (علیه السلام) عن الناصب یؤمّنا ، ما تقول فی الصلاة معه؟ فقال: أمّا إذا جهر فأنصت للقراءة واسمع ثمّ ارکع واسجد أنت لنفسک.[6]

در اینجا یعنی نماز خودت را بخوان (و این نسبت به ناصبی است که موضوعش با بحثنا هذا متفاوت است)

سند هم موثقه است بخاطر عبد الله بن بکیر.

باقی ادله بیان شده توسط صاحب جواهر را بیان خواهیم کرد. و به نظر ما تا اینجا روایات عدم اجزاء نماز پشت سر اهل سنت ظهورش قوی‌تر است.