واجب النفقه بودن خواهر و برادر و اعمام و اخوال/ نفقه اقارب /فقه خانواده

موضوع: فقه خانواده / نفقه اقارب / واجب النفقه بودن خواهر و برادر و اعمام و اخوال

گروه سوم حاشیه نسب و اعمام و اخوال و اخوه هستند و نسبت به اینها نفقه واجب نیست و مستحب است و در بیان عبارتی از صاحب جواهر بودیم که ایشان اجماع را منسوب به ریاض کردند و اصل عدم وجوب را بیان کردند و دلیل سوم حصر موارد واجب است و دلیل چهارم هم بیام وارد مستحق زکات است.

در ادامه به برخی دیگر از ادله در این زمینه اشاره می‌کنیم (آنچه اشعار دارد)

مرفوعه زکریا مؤمن

14 - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ رَضِی اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِیسَی بْنِ عُبَیدٍ عَنْ زَکرِیا الْمُؤْمِنِ رَفَعَهُ إِلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ عَالَ ابْنَتَینِ أَوْ أُخْتَینِ أَوْ عَمَّتَینِ أَوْ خَالَتَینِ حَجَبَتَاهُ مِنَ النَّارِ.[1]

اگر کسی عهده دار خرجی دو دختر و یا دو خواهر و یا دو خاله و یا دو عمه شود او را به اذن خدا از آتش جهنم حجب می‌کنیم. گفتیم سند این روایت و دلالت این روایت بر وجوب محل کلام است.

این روایت در مقام بیان تشویق و بیان آثار است و در مقام بیان وجوب نیست.

مرسله زکریا اشعار به عدم وجوبش سخت است.

استاد: در همه موارد طرف مؤنث است، چرا طرف مذکر ذکر نشده است؟ فضای حاکم در آن زمان عدم توجه به خانم‌ها بوده لذا این روایت شریف تشویق به رسیدگی به امور خانم‌ها را بیان می‌کند و در مقام بیان وجوب و ندب نیست.

اشعار را چگونه تصحیح کنیم؟ شاید چون سخت است از این روایت حکم برداشت کنیم.

ضرورة عدم الالتفات إلی أمثال ذلک بعد استقرار الکلمة فی الأعصار المتعددة علی عدم الوجوب، وبعد ما سمعت من الأدلة المعتضدة بما یشعر به مرسل زکریا المروی عن الخصال عن أبی عبد الله علیه‌السلام من عال ابنتین أو أختین أو عمتین أو خالتین حجبناه من النار باذن الله و بالمروی من تفسیر العسکری علیه‌السلام لقوله تعالی ﴿وَمِمّا رَزَقْناهُمْ ینْفِقُونَ﴾ من الصدقات والزکاة والحقوق اللازمات ـ إلی أن قال ـ: وذوی الأرحام القریبات والإباء والأمهات وکالنفقات المستحبة علی من لم یکن فرض علیهم النفقة وسائر القرابات» وبعد معروفیة القول المزبور لابن أبی لیلی الذی هو من الذین جعل الله الرشد فی خلافهم، مستدلاً علیه بقوله تعالی وَعَلَی الْوارِثِ مِثْلُ ذلِک بناء علی أن المراد منه وعلی الوارث للصبی، وفیه أنه خلاف الظاهر، بل المراد به الکنایة عن الصبی الرضیع، أی علیه فی ماله الذی ورثه من أبیه مثل ما کان علی أبیه من الإنفاق بالمعروف علی أمه، کما أشار إلیه فی المروی عن أمیر المؤمنین علیه‌السلام أنه قضی فی رجل توفی وترک صبیا واسترضع له أن أجر رضاع الصبی مما یرث من أبیه وأمه » أو المراد به الباقی، نحو قوله علیه‌السلام «واجعلهما الوارثین منی» أی الباقین فیکون المعنی: وعلی الباقی من الأبوین مثل ذلک.[2]

و در مما رزقناهم ینفقون هم آمده است که حضرت می‌فرمایند: سائر القربات هم محسوب می‌شود.

اولاً تفسیر امام حسن عسکری مؤید است و لوخلینا و انفسنا ذوی الارحام و القریبات اعمام و اخوال و فرزند می‌شود و طبقات ارث را نیز شامل می‌شود.

اعمام و اخوال در کسی که نفقه بر آنها واجب است داخل هستند یا نه؟

به نظر ما این روایت اشعار بر واجب النفقه نبودن ندارد. و سندش هم مرسله است.

قول وجوب نفقه منسوب به ابن ابی لیلی سنی است که رشد در خلاف تبعیت از سنی‌هاست پس واجب نیست.

اینطور استدلال کرده که بر وارثین نفقه واجب است و وراث صبی را نیز واجب النفقه می‌داند و این خلاف ظاهر است که مراد وارثی باشد و عمویی باشد که وارث است بلکه کنایه صبی شیرخوار است.

بلکه مراد نفقه رضاع است. نفقه صبی از مال وارث صبی واجب نیست (از جمله عموی صبی) و به این معناست که عمو که از مال صبی ارث می‌برد باید مال و پول رضاع را از مال صبی به مادر بدهد.

این متن می‌خواهد بگوید وارث میت پدر است و وارث پدر است و باید نفقه مادر را از مال فرزند بدهند.

امیر المومنین (علیه السلام) درباره میتی که بچه کوچکی دارد و رضاعی برای او صورت می‌گیرد و حضرت فرمودند اجر رضاع صبی از مال صبی است که توسط دیگران از مال صبی به مرضعه پرداخت می‌شود. و سه سند مرسله دارد و مرسله ابن ابی عمیرو قبول می‌شود چون جزء مشایخ ثقات است.