فقه خانواده / حقوق زوجه / خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج / بررسی طائفه سوم روایات

موضوع: فقه خانواده / حقوق زوجه / خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج / بررسی طائفه سوم روایات

کلام ما در طوایف روایاتی بود که از آنها عدم جواز خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج استفاده می‌شد.

طایفه سوم مربوط به حبس نساء است که خانم‌ها را در منزل نگه دارید استروا العورة بالبیوت که برخی روایات را خواندیم. تا اینجا در این طایفه روایت صحیحی نیافتیم.

تعابیر در روایت بعدی مختلف است. [۲۵۰۵۱] ۴ ـ محمد بن علی بن الحسین قال: قال علیه‌السلام : إنّما النساء عی وعورة، فاستروا العورة بالبیوت، واستروا العی بالسکوت.[1]

یک تعبیر این عبارت فوق است. هم عَ و هم عِ در عیّ خوانده شده است. در برخی تعابیر انما وارد نشده است.

این روایت سندی دیگری نیز دارد که ورواه الکلینی عن علی بن إبراهیم، عن أبیه، عن ابن أبی عمیر، عن هشام بن سالم، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: قال رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله وذکر مثله إلا أنه ترک لفظ: إنّما. در تعبیری انما حذف شده است.

بررسی سندی روایت

نقل کلینی از علی بن ابراهیم صحیح است، از ابراهیم بن هاشم از محمد بن ابی عمیر از هشام بن سالم از امام صادق علیه السلام. این سند صحیح است.

ورواه الشیخ فی (المجالس والاخبار) بإسناده عن هشام بن سالم، مثله. شیخ طوسی در امالی و اخبار از هشام بن سالم این روایت را نقل کردند. نقل مرحوم حر که سند متصل ندارد و معتبر نیست. اما نقل مرحوم شیخ طوسی ضعیف است، چون مهمل است.

تعبیر شیخ این است که حَدَّثَنَا الشَّیخُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِی بْنِ الْحَسَنِ الطُّوسِی (رَضِی اللَّهُ عَنْهُ)، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَینُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ الْقَزْوِینِی، قَالَ: أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدُ بْنُ وَهْبَانَ الْهُنَائِی الْبَصْرِی، قَالَ: حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ أَحْمَدَ، قَالَ: أَخْبَرَنِی أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی بْنِ عَبْدِ الْکرِیمِ الزَّعْفَرَانِی، قَالَ: حَدَّثَنِی أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِی أَبُو جَعْفَرٍ، قَالَ: حَدَّثَنِی أَبِی، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی عُمَیرٍ، عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ.[2]

حسن بن عبد الکریم الزعفرانی: مجهول است.

پس یک سند صحیح و دو سند دیگر قابل استناد نیست.

بررسی دلالت

عی به معنای داء لادواء له است و درد بی درمان است. علی‌ای حال باید این را پذیرفت. خانم عورت هم هست و باید بر این عورت پوشش داد، حضرت فرمودند عورت را بوسیله در خانه ماندن بپوشانید و خیلی پرحرفی نکنند.

این روایت را در این بحث که پوشاندن گردی صورت و کفین تا مچ لازم است یا نه تمسک کردند و تمام بدن را حکم به وجوب ستر کردند.

ما مفصلاً در حجاب خانم‌ها بحث کردیم و به این نتیجه رسیدیم پوشاندن وجه و کفین لازم نیست، الا اینکه زینت و زیوری همراه آن باشد و دوم اینکه نامحرمی نگاه سوء و نگاه ریبه داشته باشد که در این دو صورت وجه و کفین هم باید پوشیده شود.

شاید ما فاستروا العورة است و در بحث جمع بندی عرض خواهیم کرد که از این روایت استفاده عدم جواز خروج زوجه نمی‌شود و این حدیث بیانگر نکته اخلاقی است بر اینکه سعی کنید خانم‌ها خیلی ظاهر نشوند و اگر زنی در کمال عفاف است عورتش پوشیده شده است و اگر خانمی بیرون منزل برود و بدنش پوشیده نمی‌شود، باید در منزل باشد اما اگر خانم اهل رعایت باشد، تحصیل حاصل است. یعنی خانم‌ها را به خانه عادت دهید و خانم بیرونی نشود.

بالبیوت خصوصیت ندارد، بلکه ملاک ستر عورت است و بهترین مصداق آن بیوت است و از باب مصداق اتم و اعلی در این روایت ذکر شده است. کما اینکه امر به سکوت هم اخلاقی است، نه اینکه در جمع‌های خانوادگی هم خانم ساکت باشد و نباید وادار به سکوت کرد چون می‌خواهد احوال‌پرسی و ... کند.

سکوت هم شاید امر به زوج باشد و به معنای مجادله نکردن با خانم باشد.

حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حضرت زینب (سلام الله علیها) صحبت می‌کردند به گونه‌ای که فرد می‌گویند به یاد سخنرانی‌های امیرالمؤمنین (علیه السلام) افتادم.

پدری که مشرف به فوت است، عرف ضرورت نمی‌داند که خانم برود و او را تیمار کند؟! فرمایشات حضرات معصومین بالاترین ضرورت است چون بحث دفاع از حق و ولایت است و قصد مقایسه ندارم، بلکه اصل ضرورت بودن را می‌خواهم بیان کنم؛ حال آنکه آقایانی که قائل به نیازمندی به اذن برای خروج بدون استثناء کردن فرض ضرورت شدند به آنها عرض می‌کنم این موارد انصافاً ضرورت است.

[۲۵۰۵۲] ۵ ـ وفی (العلل) عن أبیه، عن سعد، عن محمد بن الحسین، عن محمد بن یحیی، عن غیاث بن إبراهیم، عن أبی عبدالله علیه‌السلام قال: إن المرأة خلقت من الرجل وإنما همت‌ها فی الرجال، فاحسبوا نساءکم، وإن الرجل خلق من الارض فإنما همته فی الارض.[3]

شیخ صدوق در علل بیان داشتند. این حدیث سندا اشکالی ندارد.

برخی این حدیث را ناظر به اول خلقت دانستند که وجود حضرت حوا از برخی از اجزاء حضرت آدم بوده است (دنده سمت چپ).

دلالت: این تعبیر بیانگر این است که اگر تمایل ناصحیحی داشتند خانم را حبس کنید، اما اگر خانمی در کمال حیا و عفاف و حجاب است چرا او را حبس کنیم؟

روایت در مورد جنس نساء نیست که جنس نساء تمایل به بدی‌ها داشته باشند. اگر مراد جنس زن باشد، مردها را هم باید حبس کرد، چون مر ها هم تمایل به زنها دارند و مورد، جایی است که خروج زن مفسده‌ای داشته باشد. بنده این حدیث را علی الاطلاق نمی‌پذیرم.

[۲۵۰۵۳] ۶ ـ محمد بن الحسن فی (المجالس والاخبار): عن جماعة، عن أبی المفضل، عن جعفر بن محمد بن جعفر الحسنی، عن موسی بن عبدالله الحسنی، عن جده موسی بن عبدالله، عن أبیه عبدالله بن الحسن وعمیه إبراهیم والحسن ابنی الحسن، عن امهم فاطمة بنت الحسین، عن أبیها، عن جدها علی بن أبی طالب علیهم‌السلام ، عن النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله قال: النساء عی وعورات فداووا عیهن بالسکوت وعوراتهن بالبیوت.[4]