فقه خانواده / حقوق زوجه / خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج / کرامت زن در اسلام

موضوع: فقه خانواده / حقوق زوجه / خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج / کرامت زن در اسلام

موضوع جدید، بحث خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج است. در ابتدا نگاه اجمالی به کرامت و ویژگی‌های زنان داشته باشیم که بداینم اسلام چه کرامتی برای زنان قائل است و نظام عالم خلقت هم بر اساس کرامت است.

﴿اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْأَكْرَمُ﴾[1] ، ﴿وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ﴾[2] و بنی آدم شامل زنان و مردان می‌شود. ﴿فِي صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ﴾[3] نامه‌ها اعمال کرامت دارد که اگر خیری اراده شد و محقق نشد در نامه عمل ثبت ‌شود و گناه هم اگر قصد شد ننویسید و اگر گناه مرتکب شد و توبه کرد، حذف کنید و در برخی موارد تبدیل به حسنه نیز می‌شود.

﴿كِرَامًا كَاتِبِينَ﴾[4] ، کاتبین اعمال هم کریم هستند و نظام خلقت بر اساس کرامت است و عرض بنده این است که ﴿وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ﴾[5] شامل بانوان هم می‌شود و نسبت به خانم‌ها تاکیدات خاصه‌ای هم داریم.

آقای مهدی مهریزی و جناب رسول جعفریان موسوعه ای دارند در دو جلد که روایات مربوط به مرأة را متعرض شدند و در جلد اول از بحثی شروع می‌کنند که شخصیة المرأة و مدح النساء و ذم النساء و حذر من النساء و ابحاثی از این دست را بیان کردند (البته احادیث شرارات نساء مربوط به آن مرأة شترسوار است) و قسم دوم مرأة در خانواده و خواستگاری و تزویج اطفال و از این دست مباحث را بیان می‌کنند و زیرمجموعه آن بحث طلاق را بیان می‌کنند و بنده چند روایت از بحث تکریم نساء را خدمتتان عرض می‌کنم.

این کتاب ابتدا روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) را ذکر می‌کند و سپس به ذکر بیانات معصومین (علیهم السلام) می‌پردازد. روایات نبوی را از مدارک اهل سنت نقل می‌کنند ولی ما از باب اینکه روایات نبوی نظائری در روایات اهل بیت (علیهم السلام) دارد، آنها را نیز نقل و اشاره می‌کنیم.

و جاء الخبر الصحیح عنه حبب إلی من دنیاکم ثلاث الطیب و النساء و قرة عینی فی الصلاة.[6]

نزد من از دنیای شما بوی خوش و نساء و صلاة محبوب شده است. همچنین از منابع عامه، مواردی را ذکر کرده‌اند، مثل مستدرک حاکم، طبقات الکبری، سنن نسائی، مسند احمد و غیر این موارد.

قال رسول الله صلی الله علیه وسلم ما أحببت من عیش الدنیا إلا الطیب والنساء.[7]

و در برخی تعابیر آمده است که أخبرنا عبد الله بن جعفر الرقی، أخبرنا أبو الملیح عن میمون قال: ما نال رسول الله صلی الله علیه وسلم من عیش الدنیا إلا الطیب والنساء[8]

از اهل بیت علیهم السلام هم نقل شده وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ أُعْطِینَا أَهْلَ الْبَیتِ سَبْعَةً لَمْ یعْطَهُنَّ أَحَدٌ قَبْلَنَا وَ لَا یعْطَاهَا أَحَدٌ بَعْدَنَا الصَّبَاحَةَ وَ الْفَصَاحَةَ وَ السَّمَاحَةَ وَ الشَّجَاعَةَ وَ الْحِلْمَ وَ الْعِلْمَ وَ الْمَحَبَّةَ مِنَ النِّسَاءِ.[9]

روایت از امام کاظم به حضرت رسول می‌رسد که حضرت می‌فرمایند هفت چیز به ما عطا شده که خداوند متعال به هیچ فردی اعطا نکرده است: صبیح الوجه بودن، فصاحت و بخشندگی و شجاعت و حلم و علم و محبت خانم‌ها، در کنار این موارد محبت زنان آمده است.

و شیخ طوسی بیان کرده است: یا أَبَا ذَرٍّ، إِنَّ اللَّهَ (تَعَالَی) بَعَثَ عِیسَی ابْنَ مَرْیمَ بِالرَّهْبَانِیةِ، وَ بُعِثْتُ بِالْحَنِیفِیةِ السَّمْحَةِ، وَ حُبِّبَتْ إِلَی النِّسَاءُ وَ الطِّیبُ، وَ جُعِلَتْ فِی الصَّلَاةِ قُرَّةُ عَینِی.[10]

در مورد حضرت رسول سه چیز برای حضرت محبوب گشته است که بیان شده و یا در تعابیر دیگر عطر و نساء و سواک و حناء از سنت مرسلین بیان شده است. حبب الی به حسب ظاهر شاید ناظر به التذاذ باشد که باز هم جایگاه زن را بیان می‌کند.

5- و عنه، عن الحسین بن محمّد، عن معلّی بن محمّد، عن الحسن بن علی، عن حمّاد بن عثمان، عن عمر بن یزید، عن أبی عبد اللّه (علیه السلام)، قال: قال رسول اللّه (صلی اللّه علیه و آله و سلّم): قرّة عینی فی الصلاة، و لذّتی فی الدنیا النساء.[11]

محمد بن یحیی العطار عن عبد الله ابن محمد عن علی بن الحکم عن أبان (بن عثمان - کا) عن عمر بن یزید عن أبی عبد الله علیه السلام قال ما أظن رجلا یزداد فی الایمان خیرا إلا ازداد حبا للنساء.[12] حب نساء اعم از لذت و محبت به همسر و دختر و مادر و امثال اینها باشد.

سمعت الصادق علیه السلام یقول العبد کلما ازداد للنساء حبا ازداد فی الایمان فضلا.[13] این حداقل محبت به همسر را شامل می‌شود و قید به التذاذ جنسی نزده است.

من روایة أبی القاسم بن قولویه عن أبی عبد الله علیه السلام کل من اشتد لنا حبا اشتد للنساء حبا.[14] پر واضح است که ناظر به همسر و حلائل خودش است، نه هر خانم و زنی را شامل شود.

محمد، عن أحمد، عن السراد، عن العلاء، عن محمد، عن أبی عبد اللَّه ع قال" قال رسول اللَّه ص: أوصانی جبرئیل بالمرأة حتی ظننت أنه لا ینبغی طلاق‌ها إلا من فاحشة مبینة".[15] اینقدر باید جایگاه زنان را حفظ کرد.

قال صلی اله علیه وآله ما زال جبرئیل علیه السلام یوصینی حتی ظننت أنه سیحرم طلاقهن.[16]

فِی صَحِیحِ مُسْلِمٍ عَنْ جَابِرٍ عَنِ النَّبِی صَلَّی اللَّهُ عَلَیهِ وَسَلَّمَ: أَنَّهُ قَالَ فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ: "واتَّقُوا اللهَ فِی النِّساءِ، فَإِنَّهُنَّ عِنْدَکمْ عَوَانٌ، وَلَکمْ عَلَیهِنَّ أَلَّا یوطِئْنَ فُرُشکم أَحَدًا تَکرَهُونَهُ، فَإِنْ فَعَلْن فَاضْرِبُوهُنَّ ضَرْبا غَیرَ مُبَرِّح، وَلَهُنَّ رزْقُهنَّ وکسْوتهن بِالْمَعْرُوفِ.[17] عوان یعنی اسیرات، زن اسیر دست مرد است و باید رعایت حال آنها را کرد.

10836- و عن النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: انّ أکمل المؤمنین إیمانا أحسنهم خلقا و خیارکم خیارکم لنسائه.[18] پس رعایت جانب همسر بسیار مهم است.

الشیخ أبو الفتوح الرازی فی تفسیره عن رسول الله صلی الله علیه وآله أنه قال: استوصوا بالنساء خیرا فإنهن عوان عندکم (أی أسراء).[19]

کتاب محمد بن المثنی الحضرمی عن جعفر بن محمد بن شریح عن ذریح المحاربی عن أبی عبد الله علیه السلام قال أتی رسول الله صلی الله علیه وآله فی لیلة ثلاثون امرأة کلهن تشکوا زوج‌ها فقال رسول الله صلی الله علیه وآله أما ان أولئک لیسوا من خیارکم.[20] این‌هایی که با زنان بد رفتاری می‌کنند جزء برترین مردان نیستند.

أبو علی الأشعری عن محمد بن عبد الجبار ومحمد بن إسماعیل عن الفضل بن شاذان عن صفوان بن یحیی عن عبد الرحمن بن الحجاج قال: بعث إلی أبو الحسن موسی علیه السلام بوصیة أمیر المؤمنین علیه السلام (إلی أن قال) الله الله فی النساء وفیما ملکت أیمانکم فان آخر ما تکلم به نبیکم علیه السلام ان قال: أوصیکم بالضعیفین النساء وما ملکت أیمانکم.[21]

کرامت زنان

قال صلی الله علیه وسلم: خیرکم خیرکم لأهله، وأنا خیرکم لأهلی. ما أکرم النساء إلا کریم، ولا أهانهن إلا لئیم. رواه ابن عساکر عن علی علیه السّلام.[22] این بیان تصریح به اکرام خانم‌ها دارد.

292. عنه صلی الله علیه و آله: أکمَلُ المُؤمِنینَ إیمانا أحسَنُهُم خُلُقا، و خِیارُکم خِیارُکم لِنِسائِهِم خُلُقا.[23] روایات در این زمینه بسیار است.

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ عَلِی بْنِ الْحُسَینِ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَنِ اتَّخَذَ شَعْراً فَلْیحْسِنْ إِلَیهِ وَ مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَةً فَلْیکرِمْهَا وَ مَنِ اتَّخَذَ نَعْلًا فَلْیسْتَجِدْهَا وَ مَنِ اتَّخَذَ دَابَّةً فَلْیسْتَفْرِهْهَا وَ مَنِ اتَّخَذَ ثَوْباً فَلْینَظِّفْهُ.[24] و امیر المومنین در خطبه‌ای فرمودند: و َالاِحْسانِ إِلی نِسائِکمْ وَمامَلَکتْ أَیمانُکمْ. [25]

اگر کسی شم الفقاهه داشته باشد این جایگاه در مقام زوجه باید با روایات اذن خروج زوجه از منزل جمع شود.

قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی (عَلَیهِ السَّلاَمُ): طَیبُوا النِّکاحَ، فَإِنَّ النِّسَاءَ عِنْدَ الرِّجَالِ لاَ یمْلِکنَ لِأَنْفُسِهِنَّ ضَرّاً وَ لاَ نَفْعاً، وَ إِنَّهُنَّ أَمَانَةُ اللَّهِ عِنْدَکمْ فَلاَ تُضَارُّوهُنَّ وَ لاَ تَعْضُلُوهُنّ.[26]

أبا عبد الله علیه السلام یقول أکثر الخیر فی النساء.[27]

قطعاً از احادیث تواتر معنوی استفاده می‌شود، با اینکه برخی از آنها مرسله هستند ضرری به اصل مطلب نمی‌زند.

برخی عناوین موسوعة المرأة فی الأخبار والآثار- مهدی المهریزی، رسول جعفریان: النساء سکن، النساء اکثر اهل الجنة، الجنة تحت قدم الام، تقدیم النساء علی الرجال، فضل البنات، التسویه بین الاولاد و تفضیل البنات.

فَقَالَ لَهُ فِی بعض مَا أوصی بِهِ: " یا عَلی، قد بَعَثْتُک وَأَنا بک ضنینٌ، فَلَا تدعن حَقًا لغدٍ، فَإِن لکل یومٍ مَا فِیهِ، وابرز للنَّاس، وَقدم الوضیع علی الشریف، والضعیف علی الْقوی، وَالنِّسَاء قبل الرِّجَال، وَلَا تدخلن أحدا یغْلِبک علی أَمرک، وشاور لِلْقُرْآنِ فَإِنَّهُ إمامک.[28]

روایات بسیار است و از مجموعه آنها استفاده می‌شود، زن و همسر جایگاهی دارد که باید آن را رعایت کرد و در جلسه بعد اذن خروج را شروع می‌کنیم.