فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / صبیحه و قیلوله از دیدگاه آیه الله بروجردی

موضوع: فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / صبیحه و قیلوله از دیدگاه آیه الله بروجردی

کلام ما در این بحث بود که حق قسم آیا صرف بیتوته شب است یا روز بودن هم شامل می‌شود. چهار احتمال در مسأله وجود دارد:

1. بیتوته شبانه فقط شامل قسم است.

2. بیتوته شبانه و بخشی از روز

3. بیتوته شبانه تا قیلوله

4. بیتوته شبانه و کل روز (در فرض سر کار نرفتن زوج)

بیان صاحب جواهر را بیان کردیم و گذشت امروز کلام در فرمایش آیت الله بروجردی است.

رسالة فی المهور، صفحه 285: در خبر ابراهیم کرخی از امام صادق گذشت که: شب بیتوته کند و صبح نیز نزد او باشد، و شیخ صدوق و کلینی هم از امام صادق نقل می‌کنند و علی بن حکم از علی بن ابی حمزه از امام کاظم نقل می‌کنند و عیاشی هم مرسلا از بزنطی از امام رضا نقل می‌کنند و با توجه به این چند نقل انسان اطمینان به نقل حدیث پیدا می‌کند که حضرت می‌فرمایند: زن شوهر را به اعجاب وانداشته است و خانم می‌گوید آنچه بر ذمه توست از تو نمی‌خواهم و برای تو حلال می‌کنم روز و شبم را و اگر اینگونه خانم گفت برای خانم مباح است (پس زن از حق یومیه خود هم گذشته است) و از مفهوم روایت صبح ماندن هم استفاده می‌شود.

صبیحه و یوم البته در روایت ابراهیم کرخی و روایت بعد تناقض دارد. بین این دو روایت عموم و خصوص نیست چون در مقام تحدید هستند مفهوم دارد. این روایت را ابن ابی حمیر از حماد از حلبی از امام صادق علیه السلام نقل کرده است ولی کلمه یوم و صبیحه نیامده و خانم گفته شب را برای تو حلال می‌کنم و فقط بیتوته شب را شامل می‌شود.

مساله محل اشکال است چون اقامت در صبح و روز متفاوت است و اسانید این روایات که ضعیف است و روایات بر کیفیت حق خانم در روز دلالتی ندارد و آیا این روایات اول صبح یا قیلوله یا تمام روز را بیان دارد؟ یا به نحو مطلق این روایات دلالت دارد و یا در فرض سرکار نرفتن نزد خانم بودن واجب است؟ در نظر ما مسأله محل اشکال است ﴿و جعلنا النهار معاشا﴾[1] را داریم. از آیه 47 فرقان[2] و 23 روم[3] هم استفاده می‌شود که روز محل اکتساب و رزق است، پس نیاز نیست روز را به خانم اختصاص دهد و سیره مستمره جمیع اعصار بر خلاف این مطلب است و برای کار می‌رفتند. پس اینکه روز هم باید نزد او باشد خیر اینطور نیست. البته سیره صبیحه را نفی نمی‌کند. برخی بیان کردند اگر کسی نگهبان شب باشد حق خانمش از شب به روز منتقل می‌شود، قواعد و ارشاد علامه استحباب اقامه صبحگاه را بیان کردند و برخی هم وجوب اقامه صبیحه را بیان کردند.

قول اینکه تمام روز را بایستد اشکالش مشخص شد و اینکه فقط شب واجب باشد و اقامه روزانه مستحب قول قویتری است و احتیاط در این است که مقداری از صبح را نیز نزد همسرش باشد. ولی انصافاً روز استفاده‌ای نمی‌شود.

شب قدر متیقن است. برداشت من این است که شب واجب است و صبح اگر نمی‌خواهد سرکار برود واجب است و صبحانه‌اش را آنجا بخورد. کفایت مذاکرات را اعلام می‌کنیم و ادامه کلام صاحب جواهر را می‌خوانیم.

وکیف کان فقد ذکر غیر واحد أنه لا یراد من البیتوتة معها فی اللیلة القیام معها فی جمیعها، بل ما یعتاد منها، وهو بعد قضاء الرحل من الصلاة فی المسجد ومجالسة الضیف ونحو ذلک، حملا للإطلاق علی المتعارف، مع عدم منافاته للمعاشرة بالمعروف، نعم لیس له الدخول فی تلک اللیلة علی الضرة إلا للضرورة فیما قطع به الأصحاب کما فی الریاض، لمنافاته المعاشرة المزبورة، ومن الضرورة عیادت‌ها إذا کانت مریضة، بل عن المبسوط تقییده بثقل المرض وإلا لم یجز، فان مکث فی غیر ذلک أثم، ووجب قضاء زمانه ما لم یقصر بحیث لا یعد إقامة عرفا، فیأثم خاصة.[4]

عده‌ای گفتند بیتوته با خانم همه شب هم نیست و آنچه عادتاً با خانم بیتوته می‌شود لازم است و پس از خواندن نماز در مسجد و گپ زدن با میهمان هم می‌شود حق قسم را رعایت کرد چون متعارف لیل اینقدر است.

إن قلت: این مقدار با عاشروهن بالمعروف منافات ندارد؟

قلنا: خیر خودِ معصومین هم اینگونه رفتار می‌کردند و خط کش نگذارید و طبق روال عادی باید رفتار کرد.

بله آقا بر زوجه دیگر نباید وارد شود مگر اینکه اضطرار اقتضاء کند چون اگر غیر ضرورت باشد خلاف معاشرت با معروف است مثلاً زوجه دیگرش مریض است و یا حامله است و شیخ در مبسوط مریضی زیاد را مشروط کرده برای نقض حق قسم، اگر از حق قسم تخطی کرد باید آن را قضا کند و بعداً از سهم دیگری که نزد او بوده کم کند و سهم ذی حق را بیتوته کند.