فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / حق مضاجعه / دیدگاه صاحب جواهر

موضوع: فقه خانواده / حقوق زوجه / حق قسم / حق مضاجعه / دیدگاه صاحب جواهر

کلام ما در جهت دوم بحث حق قسم که کیفیت شروع قسم باشد تمام شد.

قرعه در زوجات متعدده لازم است و یا بدست مرد است و عرف اینقدر دست شوهر را نمی‌بندد که هر چهار شب قرعه بیندازد و طبق ترتیب اول باید عمل کند اگر هم قرعه بیندازد نسبت به همان چهار شب است و قرعه از اساس شاید واجب نباشد و به اختیار شوهر واگذار می‌کنیم و با قول آیت الله بروجردی بیشتر موافق هستیم.

تعبیر غالب روایات هم اعطاء حق بود و به قرعه اشاره نشده بود.

جهت سوم بحث قسم: آنچه حق زوجه در قسم است چیست؟

مضاجعت است نه مقاربت و مراد کنار هم بودن است.

مضاجعت

المراد بالمضاجعة أن ینام معها علی الفراش قریبا منها عادة، معطیا لها وجهه دائماً أو أکثریا، بحیث لا یعدّ هاجرا و إن لم یتلاصق الجسمان أو بعضهما. و لا تعتبر المواقعة، لما تقدّم من أنها لا تجب إلا فی کلّ أربعة أشهر مرّة، و لأنها غیر مقدورة فی کلّ وقت، و إنما یناط بالنشاط و الشهوة و هی لا تؤاتی حیث یرید، بل هو حقّ له فأمره بیده عدا ما استثنی.[1]

مراد از مضاجعت در یک رخت خواب خوابیدن است و عرفا نزدیک به او بخوابد (دو تشک یک نفره کنار هم نیز اشکال ندارد) و صورتش به طرف خانمش باشد به گونه‌ای که قهر بر خواب آنها تلقی نشود (استاد: همینکه در بازه‌ای از شب به طرف او باشد کافی است و مراد هجر نبودن است نه رو به صورت بودن).[2]

اگرچه که بدن‌ها به هم چسبیده نباشد و مواقعه و عمل زناشویی معتبر نیست چون آن عمل هر چهار ماه یکبار واجب است. عمل مواقعه نیز در هر وقتی مقدور نیست چون گاهی خانم عادت ماهیانه است و اولاد گاهی بیدار هستند. باید میل و نشاط در خواب باشد نه مواقعه و شهوت که امرش به دست آقا است الا چهار ماه یکبار.

بیان صاحب جواهر در مسأله

وکیف کان ف الواجب فی القسمة المضاجعة بأن ینام قریبا منها علی النحو المعتاد معطیا لها وجهه کذلک فی جملة من اللیل، بحیث یعد معاشرا بالمعروف لا هاجرا وإن لم یتلاصق الجسمان لا المواقعة آلتی لا تجب علیه إلا فی کل أربعة أشهر مرة، ولی است مقدورة فی کل وقت، فهی حینئذ حق له متی أراده فعله بلا خلاف أجده فی شی‌ء من ذلک، بل ظاهرهم المفروغیة من ذلک، وهو کذلک بالنسبة إلی المواقعة آلتی دل علیه ـ مضافاً إلی الأصل وغیره ـ خبر إبراهیم الکرخی «سألت أبا عبد الله علیه‌السلام عن رجل له أربعة نسوة فهو یبیت عند ثلاث منهن فی لیالیهن ویمسهن وإذا نام عند الرابعة فی لیلتها لم یمسها فهل علیه فی هذا إثم؟ قال: إنما علیه أن یکون عندها فی لیلتها، ویظل عندها فی صبیحتها، ولیس علیه أن یجامعها إذا لم یرد ذلک».[3] [4]

صورت به طرف خانم باشد در بخشی از شب (این عبارت صاحب جواهر از مسالک بهتر است) به گونه‌ای که معاشره به معروف عرفی باشد. اگر شب تا صبح پشتش به خانم باشد عرفا قهر است. اگرچه که چسبیدن ابدان و مواقعه نباشد چون این حق چهار ماه یکبار وجوب پیدا می‌کند. خلافی در مسأله ندیدم و اصل هم عدم وجوب مواقعه قبل از چهار ماه است و خبر ابراهیم کرخی است که راوی سؤال می‌کند شب چهارم حق قسم مواقعه نمی‌کند حضرت فرمودند: همینکه مضاجعت کند کافی است و حق مواقعه ای بر ذمه‌اش نیست و این تصریح حضرت است.

بررسی سندی این روایت: سه سند صحیح دارد. خود ابراهیم کرخی امامی ثقه است و محدون ثلاث سه سند مختلف برای این حدیث دارند و حقیر عرضم این است که اگر روایتی را هر سه محمدین ثلاث نقل کنند ما اطمینان به این روایت پیدا می‌کنیم.