مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله-مقام اوّل: نهی از عبادت/ غیر مستقلّات عقلیّه/ملازمات عقلیّه

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله-مقام اوّل: نهی از عبادت

دلیل هفتم:

صغریٰ: شرط صحّت عبادت، اتیان عبادت به داعی الهی محض است (برای صحّت عبادت، اتیان عبادت به داعی الهی کافی نیست بلکه در جنب داعی الهی، عدم داعی شیطانی نیز لازم است. یعنی داعی الهی محض، شرط است و دلیل بر این مدّعا، بعد از اجماع، ارتکاز است لانّ الارتکاز قائم علی انّ الله تعالی لا یطاع من حیث یُعصی).

کبریٰ: اتیان عبادت به داعی الهی محض، در عبادت منهیّه منتفی است (اگر نهی از عبادت به مکلّف برسد، بر فرض که اتیان عبادت با داعی الهی ممکن باشد، ولی در جنب داعی الهی بالضرورة داعی شیطانی نیز وجود دارد. بنابراین، عبادت منهیّه با داعی الهی محض انجام نگرفته است).

نتیجه: شرط صحّت عبادت، در عبادت منهیّه منتفی است و با انتفاء شرط، صحّت عبادت منهیّه نیز منتفی خواهد بود.

در صورت تمامیّت ادلّه ثلاثه اخیره، منشأ فساد و بطلان عبادت منهیّه، نهی واصل است چون با وصول نهی از عبادت به مکلّف، مبغوضیّت فعلیّه عبادت احراز می‌شود و عقل حکم به قبح عبادت منهیّه به عنوان معصیت می‌کند و با وصول نهی از عبادت به مکلّف، داعی شیطانی موجود می‌شود.

نظریّه دوّم: نظریّه محقّق عراقی: نهی تحریمی، مقتضی فساد و بطلان عبادت نیست.

دلیل:

صغریٰ: منشأ فساد و بطلان عبادت، عدم ملاک و یا عدم تحقّق قصد قربت است (اگر عبادت، فاقد ملاک و مصلحت باشد و یا قصد قربت به واسطه‌ی عبادت ممکن نباشد، عبادت فاسد و باطل خواهد بود. یعنی عبادت منحصراً در این دو صورت باطل است).

کبریٰ: عدم ملاک و عدم تحقّق قصد قربت، در عبادت منهیّه منتفی است.

توضیح: درباره‌ی عبادت منهیّه دو مدّعا وجود دارد.

الف: عبادت منهیّه، از ناحیه‌ی عدم ملاک و مصلحت، باطل و فاسد نیست چون مقتضای نهی از عبادت، وجود مفسده در عبادت است. مقتضای نهی، عدم مصلحت در عبادت نیست و بین مصلحت و مفسده، تضادّ نیست تا گفته شود وجود مفسده در عبادت منهیّه علّت برای عدم مصلحت در عبادت منهیّه است. بلکه تضادّ بین محبوبیّت و مبغوضیت است. بنابراین، نهی از عبادت، مانع از وجود ملاک و مصلحت در عبادت منهیّه نیست.