ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله چهارم: مسئله نهی از عبادت و معامله/ مقدّمه دوّم

امر سوّم: کلمه‌ی اقتضاء.

مراد از اقتضاء در عنوان مسأله، اعمّ از اقتضاء لفظی و عقلی است.

دلیل:

صغریٰ: شرط صحّت عنوان مسأله، شمول عنوان نسبت به تمامی انظار در مسأله است (به طور کلّی، عنوان مسأله محلّ نزاع در مسأله را بیان می‌کند. بنابراین، خروج بعضی از انظار از عنوان، خروج از محلّ نزاع خواهد بود و لذا طرح آن در مسأله، نیازمند به علّت است و علّت، منتفی است).

کبریٰ: شمول عنوان نسبت به تمامی انظار در مسأله، در صورت تعمیم کلمه‌ی اقتضاء، موجود است (دلالت نهی صادر از شارع بر فساد، طبق نظری، از نوع دلالت لفظیّه التزامیّه و طبق نظری، از نوع دلالت عقلیّه است. بنابراین، اقتضاء در عنوان اگر متمحّض در عقلی باشد، نظر اوّل از محلّ نزاع خارج است و اگر متمحّض در لفظی باشد، نظر دوّم از محلّ نزاع خارج خواهد بود).

نتیجه: شرط صحّت عنوان مسأله، در صورت تعمیم کلمه‌ی اقتضاء، موجود است. و تعمیم نهی در عنوان به لفظی و غیر لفظی نیز دلیل بر تعمیم اقتضاء است.

امر چهارم: کلمه‌ی فساد.

مراد از صحّت در این مسأله، ترتّب اثر و مراد از فساد، عدم ترتّب اثر است. مثلاً مراد از صحّت و فساد صلوة، به ترتیب، اسقاط اعاده و قضاء و عدم اسقاط است. بنابراین، فساد در مقابل صحّت از نوع تقابل عدم و ملکه است. صحّت، ملکه و فساد، عدم ملکه است. صحّت و فساد طبق نظر مشهور، از اوصاف اضافیّه هستند که به حسب آثار و انظار مختلف می‌شود. مثلاً صلوة با طهارت استصحابی، نسبت به اثری (اعاده) فاسد و نسبت به اثری دیگر (قضاء) صحیح است و انجام مأمور به اضطراری طبق نظری (قول به اجزاء) صحیح و طبق نظری دیگر (قول به عدم اجزاء) فاسد است. توجّه باشد که مراد مشهور از اضافیّت، اضافیّت فی الجملة است نه بالجملة. لجواز ان یکون عمل واحد صحیحا بحسب تمام الآثار و الانظار کما جاز ان یکون عمل واحد فاسدا بحسب تمام الآثار و الانظار.