درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

اشکال دوّم از طرف محقّق عراقی:

صغریٰ: شرط دخول مقدّمه در محلّ نزاع، مغایرت مقدّمه با ذی المقدّمه در وجود خارجی است.

توضیح: از طرفی وجوب مطلقا به وجود تعلّق می‌گیرد. مطلقا یعنی اعمّ از اینکه وجوب، غیری و یا نفسی باشد. از طرفی دیگر مقدّمه به چیزی گفته می‌شود که وجود ذی المقدّمه متوقّف بر آن است و لازمه‌ی توقّف، مغایرت در وجود است. یعنی مقدّمه باید وجودی مغایر با وجود ذی المقدّمه داشته باشد (دو وجود متغایر). چون توقّف شیئ علی نفسه محال است. بنابراین، هر مقدّمه‌ای بخواهد داخل در محلّ نزاع باشد باید وجودی مغایر با وجود ذی المقدّمه داشته باشد تا به وجود مقدّمه، وجوب غیری و به وجود ذی المقدّمه، وجوب نفسی تعلّق بگیرد. مثل وضوء که وجودی مغایر با وجود صلوة دارد.

کبریٰ: مغایرت مقدّمه با ذی المقدّمه در وجود خارجی، در مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ منتفی است. (مقدّمه داخلیّه، اجزاء است و وجود اجزاء در خارج، عین وجود ذی المقدّمه در خارج است).

نتیجه: شرط دخول مقدّمه در محلّ نزاع، در مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ منتفی است و با انتفاء شرط، مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ داخل در محلّ نزاع نخواهد بود.

به بیان دیگر، مقدّمه داخلیّه بالمعنی الاخصّ داخل در محلّ نزاع نیست. مانع از دخول، دو چیز است.

الف: محذور اجتماع مثلین در شیئ واحد.

ب: عدم مغایرت مقدّمه با ذی المقدّمه در وجود خارجی.

نتیجه نهائی در بحث اوّل و بحث دوّم: مقدّمه داخلیّه به معنای اجزاء، خارج از محلّ نزاع است ولی مقدّمه داخلیّه به معنای جزء، داخل در محلّ نزاع است و بر فرض وجوب مقدّمه واجب، مقدّمه داخلیّه علی القاعدة، متّصف به وجوب مؤکّد می‌شود.