درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

مسأله دوّم: مسأله مقدّمه واجب.

جهت اوّل: درباره‌ی مسأله مقدّمه واجب از حیث نوع مسأله و صنف مسأله دو بحث وجود دارد.

بحث اوّل: درباره‌ی نوع مسأله مقدّمه واجب، پنج نظریّه است.

نظریّه اوّل: مسأله مقدّمه واجب، مسأله اصولیّه است.

دلیل:

صغریٰ: ملاک اصولیّت مسأله، وقوع مسأله در طریق استنباط حکم شرعی فرعی کلّی و لَوْ به اعتبار احد طرفین مسأله است. (مسأله‌ای که حدّ اقلّ یک طرف آن در طریق استنباط حکم شرعی فرعی کلّی قرار بگیرد، مسأله اصولیّه است. مثل مسأله ظهور و یا عدم ظهور صیغه امر در وجوب. طرف ظهور در این مسأله در طریق استنباط قرار می‌گیرد و لذا این مسأله، اصولیّه است).

کبریٰ: وقوع مسأله در طریق استنباط حکم شرعی فرعی کلّی و لو به اعتبار احد طرفین مسأله، در مسأله مقدّمه واجب ثابت است. (در مسأله مقدّمه واجب بحث در این است که آیا بین وجوب شرعی ذی المقدّمه و وجوب شرعی مقدّمه، ملازمه است یا خیر؟ طرف ملازمه در این مسأله در طریق استنباط وجوب شرعی مقدّمه قرار می‌گیرد و وجوب شرعی مقدّمه، حکم شرعی فرعی کلّی است. به این صورت: مقدّمة الواجب واجبة للملازمة بین وجوب ذی المقدّمه و وجوب المقدّمه).

نتیجه: ملاک اصولیّت مسأله، در مسأله مقدّمه واجب ثابت است.

نظریّه دوّم: مسأله مقدّمه واجب، مسأله فقهیّه است.

دلیل:

صغریٰ: ملاک فقهیّت مسأله، بحث از احکام عارضه به فعل مکلّف است. (در علم فقه، از احکام تکلیفیّه و وضعیّه عارضه بر افعال مکلّفین بحث می‌شود. مثل بحث از وجوب و صحّت صلوة).

کبریٰ: بحث از احکام عارضه به فعل مکلّف، در مسأله مقدّمه واجب ثابت است. (مقدّمه واجب، فعلی از افعال مکلّف است که در این مسأله از وجوب آن بحث می‌شود).

نتیجه: ملاک فقهیّت مسأله، در مسأله مقدّمه واجب ثابت است.

نظریّه سوّم: مسأله مقدّمه واجب، مسأله کلامیّه است.

دلیل:

صغریٰ: ملاک کلامیّت مسأله، بحث از احوال مبدء و معاد در مسأله است (مسأله‌ای که در آن بحث از احوال مبدء و معاد می‌شود، مسأله کلامیّه است. مثل بحث از صفات ثبوتیّه و سلبیّه الله تبارک و تعالی و مثل بحث از سؤال و جواب در قیامت).

کبریٰ: بحث از احوال مبدء و معاد در مسأله مقدّمه واجب ثابت است (بحث در مسأله مقدّمه واجب به این بحث رجوع می‌کند که آیا مکلّف در قبال انجام و ترک مقدّمه، استحقاق ثواب و عقاب از طرف خداوند دارد یا خیر؟ و بحث از استحقاق ثواب و عقاب از طرف خداوند در قبال انجام و ترک مقدّمه، بحث از احوال مبدء و معاد است. قال المحقّق العراقی: او من المسائل الکلامیّة باعتبار رجوعها الی البحث عن استحقاق المثوبة علی الموافقة و العقوبة علی المخالفة. نهایة الافکار ج۱ ص۲۵۹).

نتیجه: ملاک کلامیّت مسأله، در مسأله مقدّمه واجب ثابت است.