خمر-رجوع به روایات-طائفه اوّل/نجاسات/کتاب الطهارة

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/خمر-رجوع به روایات-طائفه اوّل

بحث دوّم: درباره‌ی سند روایت.

نکته الف: در سند روایت طبق نسخه‌ی کافی و نسخه‌ی دوّم تهذیب و نسخه‌ی استبصار، محمّد بن موسی بن عیسی ابو جعفر الهمدانی السمّان وجود دارد. ظاهر رجال نجاشی ص۳۳۸ این است که این راوی، امامی است ولی سایر رجالیّون درباره‌ی این راوی، بین تضعیف و اهمال قرار دارند و لذا طریقی برای عمل به روایت این راوی نیست (رجال ابن غضائری ص۹۴، رجال علّامه ص۲۵۵، فهرست ص۳۲۲، تنقیح المقال طبع رحلی ج۳ ص۱۹۳، قاموس الرجال ج۹ ص۶۱۲ و .....).

نکته ب: در بعضی از نسخ کافی و در تهذیب ج۹ ص۱۱۹ و در استبصار ج۴ ص۹۴ آمده است: الحسن بن المبارک. و در بعضی دیگر از نسخ کافی و در وافی ج۶ ص۲۱۷ به نقل از کافی و در وسائل ج۲۵ ص۳۵۸ به نقل از کافی آمده است: الحسین بن المبارک. و در وافی ج۲۰ ص۶۵۸ به نقل از کافی به این صورت آمده: الکافی، محمّد عن محمّد بن موسی عن الحسین [الحسن] بن المبارک عن زکریّا بن آدم.

بعضی معتقدند که صواب، الحسین بن المبارک است چون الحسن بن المبارک در کتب رجال نیامده است (جامع الرواة ج۱ ص۲۲۰ و ج۱ ص۳۳۱، قاموس الرّجال ج۳ ص۵۱۸ و ج۴ ص۴۶۱). طبق این تعلیل، در سند روایت طبق نسخه‌ی تهذیب ج۱ ص۲۷۹ نیز باید الحسین بن المبارک باشد ولی در این تعلیل، تامّل وجود دارد چون عدم وجود الحسن بن المبارک در کتب رجال، دلیل بر غلط بودن نسخه الحسن بن المبارک نیست.

اصحاب رجال، الحسن بن المبارک را ذکر نفرموده‌اند و لذا این راوی، مهمل مطلق است (تنقیح المقال ج۲۰ ص۳۳۹) ولی الحسین بن المبارک، ظاهر رجال نجاشی ص۵۶ و ظاهر فهرست شیخ ص۱۴۲ این است که این راوی، امامی است (تنقیح المقال ج۲۲ ص۴۰۷) ولی از نظر وثاقت، این راوی مجهول است (تنقیح المقال، طبع رحلی، ج۱ ص۴۱). بنابراین، تمامی روایاتی که در سند آنها الحسن بن المبارک یا الحسین بن المبارک واقع شده، ضعیف است. بنابراین، روایت طبق نسخه‌ی کافی و طبق نسخه‌ی دوّم تهذیب و طبق نسخه‌ی استبصار به خاطر محمّد بن موسی و به خاطر الحسن بن المبارک و یا الحسین بن المبارک ضعیف است و روایت طبق نسخه‌ی اوّل تهذیب به خاطر الحسن بن المبارک ضعیف است.

نکته ج: مرحوم شیخ طوسی در تهذیب ج۱ ص۲۷۹ روایت را از محمّد بن احمد بن یحیی نقل فرموده و در استبصار ج۴ ص۹۴ روایت را از مرحوم کلینی نقل فرموده است. درباره‌ی سند شیخ به این دو راوی، قبلاً بحث شد.

در حاشیه مرحوم وحید بهبهانی بر وافی ص۲۱۰ آمده است: انّ الحدیث ضعیف لا یجوز التعویل علیه و ان کان یصحّ الاحتجاج به و بامثاله لنجاسة الخمر و المسکر لانجبار السند بعمل الاصحاب و الشهرة و لا یضرّ عدم بقاء بعض الخبر علی ظاهره و احتیاجه الی التأویل او الطّرح .....

بحث سوّم: درباره‌ی دلالت روایت.

از طرفی «فاغسله» صیغه‌ی امر است و صیغه امر، ظهور در وجوب دارد. پس فاغسله ظهور در وجوب غسل لحم دارد. از طرفی دیگر عرف متشرّعه از وجوب غسل لحم، نجاست لحم و نتیجتاً نجاست خمر و نبیذ مسکر می‌فهمد و موضوع مورد سؤال، قدر متیقّن از خمر است و بین موضوع مورد سؤال و نبیذ مسکر عدم القول بالفصل وجود دارد. بنابراین، روایت دلالت بر نجاست موضوع مورد سؤال می‌کند.