1404/02/08
بسم الله الرحمن الرحیم
کتاب الطهارة/نجاسات/خمر/
موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/خمر/
قال المحقّق صاحب العروة: التّاسع: الخمر.
مقدّمه اوّل: فتوای صاحب عروه.
خمر، نجس است.
مقدّمه دوّم: تبدیل فتویٰ به سؤال.
سؤال: آیا خمر، نجس است؟
با حفظ این دو مقدّمه، مراحل استنباط حکم خمر عبارت است از:
مرحله‌ی اوّل: موضوع شناسی بدوی.
موضوع در سؤال فوق، خمر است. بعضی از اسامی خمر عبارتند از: شمول، قرقف، خندریس، راح، رحیق، قهوة، مدام، مدامة، سباء، عقار، کأ (الغریب المصنف ج۱ ص۲۴۱، المخصّص ج۱۱ ص۷۴). برای خمر، سه معنا قابل تصوّر است.
معنای اوّل: معنای لغوی.
در لغت، سه معنا برای خمر گفته شده است.
الف: کلّ شراب مسکر. (کتاب الماء ج۲ ص۴۲۱، القاموس المحیط ج۲ ص۷۸، مجمع البحرین ج۳ ص۲۹۲، تاج العروس ج۶ ص۳۶۳).
ب: ما اَسکر من عصیر العنب. (المحکم و المحیط ج۵ ص۱۸۵، المغرب ج۱ ص۲۷۱، لسان العرب ج۴ ص۲۵۵، بحر الجواهر ص۱۵۸، کشّاف اصطلاحات الفنون ج۱ ص۱۰۱۱).
ج: المسکر المتّخذ من العنب و التمر. (مفردات ص۲۹۹).
توجّه باشد که بعضی در معنای خمر مردّد بین معنای اوّل و دوّم هستند (الطّراز ج۷ ص۳۹۲) و بعضی دیگر نیز درباره‌ی خمر کلمه‌ی معروف به کار برده‌اند (معجم مقاییس اللّغة ج۲ ص۲۱۵، جمهرة اللّغة ج۱ ص۵۹۱، المحیط فی اللّغة ج۴ ص۳۴، شمس العلوم ج۳ ص۱۹۱۳، المصباح المنیر ج۱ ص۱۸۲).
معنای دوّم: معنای عرفی.
به نظر می‌رسد که خمر در عرف عرب به معنای دوّم لغوی است (کشّاف اصطلاحات الفنون ج۱ ص۱۰۱۱).
معنای سوّم: معنای شرعی.
از روایات زیر استفاده می‌شود که خمر در شرع مقدّس اختصاص به شراب مأخوذ از عنب ندارد.
روایت اوّل: روایت عبد الرّحمن بن الحجّاج از مولا ابی عبد الله علیه السّلام.
نسخه‌ی کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه و محمّد بن اسماعیل عن الفضل بن شاذان جمیعاً عن ابن ابی عمیر عن عبد الرّحمن بن الحجّاج عن ابی عبد الله علیه السّلام قال قال رسول اللّه ص الخمر من خمسة العصیر من الکرم و النقیع من الزبیب و البتع من العسل و المزر من الشعیر و النبیذ من التمر. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۳۹۲، طبع دار الحدیث ج۱۲ ص۶۵۹).
روایت دوّم: روایت راوی از مولا علیّ بن الحسین علیه السّلام.
نسخه‌ی کافی: علیّ بن ابراهیم عن ابیه عن ابن ابی عمیر عن الحسن الحضرمیّ عمّن اخبره عن علیّ بن الحسین علیهما السلام قال: الخمر من خمسة اشیاء من التمر و الزبیب و الحنطة و الشعیر و العسل. (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۳۹۲، طبع دار الحدیث ج۱۲ ص۶۶۰).
توجّه:
این روایت با سند دیگری نیز نقل شده است. سند به این صورت است: محمّد بن یحیی عن احمد بن محمّد عن ابن ابی نجران عن صفوان الجمّال عن عامر بن السمط عن علیّ بن الحسین علیهما السّلام.
روایت سوّم: روایت عطاء بن یسار از مولا ابی جعفر علیه السّلام.
نسخه‌ی کافی: حمید بن زیاد عن الحسن بن محمّد بن سماعة عن احمد بن الحسن المیثمی عن عبد الرحمن بن زید بن اسلم عن ابیه عن عطاء بن یسار عن ابی جعفر علیه السّلام قال قال رسول الله ص کلّ مسکر حرام و کلّ مسکر خمر (کافی، طبع اسلامیّه، ج۶ ص۴۰۸ و طبع دار الحدیث ج۱۲ ص۷۰۶).
توجّه:
سند این روایت در تهذیب، تحقیق خرسان، ج۹ ص۱۱۱ به صورت اشتباه آمده است.
